16 điều cần biết dành cho bệnh nhân sốt xuất huyết Dengue

Tin liên quan

13 cách giúp tăng tiểu cầu khi mắc sốt xuất huyết

 

1. Sốt xuất huyết Dengue là gì?

Sốt xuất huyết Dengue là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, lây truyền qua vết đốt của muỗi vằn mang virus gây bệnh (giống muỗi Aedes aegypti). Bệnh thường bùng phát thành dịch vào mùa mưa, chủ yếu tập trung tại những khu vực có điều kiện vệ sinh môi trường chưa được đảm bảo, nhiều ao nước đọng.

Trước đây, sốt xuất huyết Dengue thường xảy ra với trẻ em, nhưng hiện tại rất nhiều trường hợp người lớn cũng mắc bệnh và nguy cơ tử vong khá cao. Đến nay, chưa có thuốc đặc trị sốt xuất huyết Dengue. Nếu bệnh nhẹ, bệnh nhân có thể tự khỏi sau khoảng một tuần. Đối với những trường hợp nặng, việc điều trị bệnh chủ yếu là hạ sốt, truyền dịch và chống sốc tích cực.

2. Nguyên nhân gây bệnh sốt xuất huyết Dengue 

Nguyên nhân gây bệnh sốt xuất huyết Dengue là do virus có tên là Dengue lây lan cho người, do muỗi mang virus Dengue đốt người. Virus Dengue có 4 type huyết thanh (DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4). 

Ở Việt Nam có cả 4 type huyết thành này, có nghĩa là một người đã mắc sốt xuất huyết Dengue type 1 (DEN-1) vẫn có thể mắc các type huyết thanh khác.

3. Dịch sốt xuất huyết Dengue thường xảy ra vào thời gian nào?

Dịch sốt xuất huyết Dengue thường tăng nhiều vào các tháng mùa mưa, có nhiệt độ trung bình cao. Ở nước ta, khu vực miền Nam và miền Trung bệnh xuất hiện quanh năm; ở miền Bắc và Tây Nguyên bệnh thường xảy ra từ tháng 4 đến tháng 11. Cứ khoảng 3-5 năm một lần lại có dịch sốt xuất huyết Dengue lớn hơn xảy ra, điều này có thể liên quan đến chu kỳ thay đổi của khí hậu làm tăng nhiệt độ và mức độ mưa.

4. Đặc điểm của muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue

Muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue có màu đen, thân và chân có những đốm trắng nên thường được gọi là muỗi vằn. Muỗi vằn cái đốt người vào ban ngày, hay đốt nhất là vào sáng sớm và chiều tối.

Muỗi vằn thường trú đậu ở các góc/xó tối trong nhà, trên quần áo, chăn màn, dây phơi và các đồ dùng trong nhà. Muỗi vằn đẻ trứng, sinh sản ở các ao, vũng nước hoặc các dụng cụ chứa nước sạch ở trong và xung quanh nhà như bể bơi, chum, vại, lu, giếng nước, hốc cây, ở các đồ vật hoặc đồ phế thải có chứa nước như lọ hoa, lốp xe, vỏ dừa. Muỗi vằn phát triển mạnh vào mùa mưa, khi nhiệt độ trung bình hàng tháng vượt trên 20 độ C.

5. Triệu chứng khi mắc sốt xuất huyết Dengue

Sốt xuất huyết Dengue có triệu chứng tương tự như cúm, thường kéo dài khoảng từ 2 - 7 ngày. Sau khi bị đốt bởi muỗi mang mầm bệnh, các triệu chứng thường chưa xuất hiện ngay mà theo sau bởi một thời gian ủ bệnh từ 4 đến 10 ngày. Sốt cao (40°C) là biểu hiện điển hình của sốt xuất huyết, kèm theo ít nhất hai trong số những triệu chứng sau, bao gồm:

• Phát ban da.
• Nhức đầu.
• Đau hốc mắt.
• Buồn nôn, nôn.
• Sưng hạch bạch huyết.
• Đau mỏi các cơ, xương và khớp.

Giai đoạn biến chứng nghiêm trọng thường xảy ra vào ngày thứ 3 - 7 sau khi khởi phát triệu chứng. Lúc này, thân nhiệt giảm, tuy nhiên không có nghĩa là người bệnh đang hồi phục. Ngược lại, bệnh nhân cần được tích cực theo dõi, vì bệnh có nguy cơ tiến triển thành sốt xuất huyết Dengue thể nặng với những dấu hiệu cảnh báo:

• Cơn đau bụng cấp.
• Nôn ói dai dẳng.
• Chảy máu chân răng.
• Nôn ra máu.
• Thở gấp, thở ngắn.
• Mệt mỏi, bứt rứt, suy kiệt.

Khi nghi ngờ bệnh sốt xuất huyết Dengue tiến triển nặng, bệnh nhân cần được đưa ngay đến cơ sở y tế gần nhất để xử trí kịp thời, nếu không nguy hại đến tính mạng như:

• Tình trạng thoát huyết tương có thể dẫn đến sốc, ứ dịch, suy hô hấp.
• Xuất huyết nặng.
• Suy tạng nặng.

6. Nếu nghi ngờ bị sốt xuất huyết Dengue cần làm gì?

Nếu nghi ngờ mắc phải sốt xuất huyết Dengue, bệnh nhân cần đến cơ sở y tế thăm khám. Để chẩn đoán khả năng mắc bệnh, bác sĩ sẽ dựa vào:

Hỏi tiền sử dịch tễ bệnh nhân đã từng đi, đến, ở vùng lưu hành dịch sốt xuất huyết.

Các dấu hiệu và triệu chứng trên lâm sàng.

Kết quả xét nghiệm máu làm xét nghiệm tìm kháng nguyên Dengue NS1 từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 5 và kháng thể virus Dengue (Dengue IgM và Dengue IgG).

Việc chẩn đoán bệnh sốt xuất huyết có thể gặp nhiều khó khăn, bởi vì các dấu hiệu của bệnh có thể dễ nhầm lẫn với những bệnh lý khác cũng có triệu chứng tương tự, chẳng hạn như bệnh sốt rét, sốt virus hoặc sốt thương hàn.

7. Các giai đoạn bệnh sốt xuất huyết Dengue 

Bệnh thường khởi phát đột ngột và diễn biến qua 4 giai đoạn

Giai đoạn ủ bệnh: 3 – 10 ngày (có thể kéo dài đến 14 ngày), thường không có triệu chứng.

Giai đoạn sốt: Người bệnh sốt cao đột ngột, liên tục, có thể có cơn rét run, kèm theo nhức đầu, chán ăn, buồn nôn, đau mỏi cơ khớp và nhức hai hố mắt. Da xung huyết, thường có chấm xuất huyết dưới da, có thể có chảy máu chân răng hoặc chảy máu cam.

Giai đoạn nguy hiểm: Thường vào ngày thứ 3 -7 của bệnh. Người bệnh còn sốt hoặc đã giảm sốt. Có thể có các biểu hiện lừ đừ, phù mi mắt, tràn dịch màng phổi, màng bụng, gan to, có thể đau, có thể có dấu hiệu của xuất huyết niêm mạc và các tạng.

Giai đoạn hồi phục: Sau 24 - 48 giờ của giai đoạn nguy hiểm. Người bệnh hết sốt, toàn trạng tốt lên, ăn ngủ khá hơn, huyết áp ổn định và tiểu nhiều.

8. Biến chứng sốt xuất huyết Dengue 

Trong giai đoạn nguy hiểm của bệnh sốt xuất huyết Dengue có thể gặp các biến chứng sau: xuất huyết niêm mạc, xuất huyết tiêu hóa, xuất huyết não, xuất huyết nội tạng, sốc xuất huyết Dengue, thậm chí tử vong.

9. Điều trị sốt xuất huyết Dengue 

Sốt xuất huyết Dengue chưa có thuốc điều trị đặc hiệu nên chủ yếu là điều trị triệu chứng:

Thời gian điều trị: Từ 7-10 ngày tính từ ngày sốt đầu tiên.

Người bênh có thể điều trị tại nhà sau khi được bác sỹ chuyên khoa khám, xét nghiệm và tư vấn kỹ kế hoạch điều trị, theo dõi và chăm sóc người bệnh ngoại trú cho người bệnh và thân nhân hiểu rõ.

Người mắc sốt xuất huyết Dengue được khuyến khích uống nhiều nước oresol hoặc nước sôi để nguội, nước trái cây (nước dừa, cam, chanh..) hoặc nước cháo loãng với muối.

Khi người bệnh sốt: Lau người bằng nước ấm, uống thuốc hạ sốt Paracetamol đơn chất, liều dùng từ 10-15 mg/kg/lần, cách nhau mỗi 4-6 giờ. Tuyệt đối không dùng Aspirin, Analgin, Ibuprofen để điều trị sốt vì có thể gây sốt xuất huyết, toan máu.

10. Lưu ý trong quá trình điều trị

Uống nhiều nước, bù nước và điện giải bằng ozesol hàng ngày, tăng cường nước hoa quả ép như cam, bưởi, chanh, nước dừa, không uống rượu bia, café và các loại nước có gas.

Ăn thức ăn lỏng, dễ tiêu, tránh các thức ăn chứa nhiều dầu mỡ, thuốc lá. Tránh các thức ăn màu đỏ sẫm để tránh nhầm lẫn trong xuất huyết tiêu hóa.

Nghỉ ngơi tại giường, tránh căng thẳng.

Uống thuốc hạ sốt theo chỉ định của bác sỹ.

Súc họng bằng nước muối hoặc nước súc họng, không dùng bàn chải đánh răng đến khi có hướng dẫn của bác sĩ.

Cần báo bác sĩ khi có các dấu hiệu chảy máu: Chảy máu mũi, chảy máu chân răng, đi ngoài phân đen và tri giác lơ mơ.

11. Người bệnh sốt xuất huyết Dengue cần lưu ý sau khi điều trị

Uống thuốc theo đơn (nếu có).

Ăn uống bồi dưỡng sức khỏe theo nhu cầu và theo bệnh lý kèm theo (nếu có).

Ngủ màn phòng muỗi đốt, hàng tuần loại bỏ các vật liệu phế thải, các hốc tự nhiên không cho muỗi đẻ trứng như chai, lọ, mảnh chai, vỏ dừa, lốp xe/vỏ xe cũ, hốc tre, bẹ lá.

12. Tái khám khi có các dấu hiệu sau

Tự nhiên bồn chồn, kích thích vật vã hoặc li bì.

Nôn tăng.

Tự nhiên đau bụng hoặc tăng cảm giác đau.

Tiểu ít, số lần đi ít hơn, số lượng giảm hơn.

Chảy máu bất kỳ chỗ nào: chân răng, máu cam, âm đạo.

13. Người đã từng mắc sốt xuất huyết Dengue có thể mắc lại không?

Hiện có bốn type virus Dengue gây bệnh sốt xuất huyết Dengue là D1, D2, D3, D4. Khi người bệnh nhiễm virus lần đầu thường bệnh nhẹ và có miễn dịch với type đó. nhưng khi tái nhiễm type virus khác thì bệnh có thể diễn biến nặng hơn thành sốt xuất huyết Dengue.

14. Cách phân biệt sốt xuất huyết Dengue với sốt do virus khác

Trong giai đoạn nhiễm virus huyết, biểu hiện của sốt xuất huyết Dengue không khác nhiều so với các bệnh sốt virus khác. Trong mùa dịch sốt xuất huyết Dengue nếu xuất hiện sốt, đau đầu nhiều, người bệnh nên đến cơ sở y tế khám để phát hiện bệnh và xử lý kịp thời nếu có dấu hiệu diễn biến nặng.

Xét nghiệm quan trọng nhất để hỗ trợ điều trị sốt xuất huyết Dengue là xét nghiệm công thức máu. Vấn đề này sẽ giúp bác sĩ quyết định có cần truyền dịch, truyền máu hay không, số lượng cần truyền bao nhiêu. Xét nghiệm này có thể thực hiện được ở tất cả các bệnh viện.

15. Sốt xuất huyết Dengue có thể điều trị ở đâu?

Giai đoạn 1 của bệnh sốt xuất huyết Dengue, biểu hiện và xử trí tương tự sốt virus thông thường nên người bệnh có thể điều trị ngoại trú theo đơn. Giai đoạn 2 là giai đoạn có thể có nhiều biến chứng nặng nên người bệnh nên đến cơ sở y tế để điều trị. Với những trường hợp có biến chứng nặng như sốc Dengue gây suy đa tạng, hạ tiểu cầu gây chảy máu hoặc đe dọa chảy máu nghiêm trọng bệnh nhân mới cần điều trị tại các tuyến y tế cao hơn.

16. Biện pháp phòng ngừa sốt xuất huyết Dengue

Hiện chưa có vaccine phòng bệnh sốt xuất huyết. Biện pháp chủ yếu cần lưu ý:

- Đậy kín hoặc úp tất cả dụng cụ chứa nước (chậu, gáo, xô…) để muỗi không vào đẻ trứng

- Diệt lăng quăng, bọ gậy đều đặn hàng tuần bằng cách thả cá, vôi bột, muối.

- Vệ sinh môi trường quanh nhà, phát quang các lùm cây, bụi rậm, khai thông cống rãnh…

- Kiểm tra hệ thống vòi nước, ống dẫn nước để phát hiện rò rỉ nếu có và sửa chữa kịp thời.

- Loại bỏ các vật liệu phế thải, các hốc nước tự nhiên, chai, lọ, mảnh chai, lu vỡ.

- Mắc màn khi đi ngủ, mặc quần áo dài hoặc sử dụng thuốc bôi chống muỗi.

- Khi bị sốt hãy tới các cơ sở y tế, bệnh viện để được khám và tư vấn điều trị khi cần.