Cách nhận biết đâu là bệnh giời leo và zona thần kinh

Nhiều người bị zona thần kinh nhưng lại nhầm lẫn là triệu chứng của giời leo và ngược lại. Hai bệnh này nhìn qua có vẻ giống nhau nhưng thực chất thì lại là 2 căn bệnh riêng biệt. Bài viết dưới đây sẽ chia sẻ cách phân biệt giời leo và zona thần kinh giúp bệnh nhân không bị nhầm lẫn và có những phương pháp điều trị đúng đắn, kịp thời.

Bài viết có sử dụng lại một số tư vấn chuyên môn của bác sĩ BS. Vũ Thu Dung từng công bố trên báo Sức khỏe & Đời sống.

Khái niệm giời leo và zona thần kinh

Việc phát hiện đúng bệnh mà mình đang mắc có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Người bệnh sẽ áp dụng đúng đắn và kịp thời các phương pháp điều trị bệnh tránh những biến chứng nguy hiểm. Đầu tiên cần phân biệt được: Bệnh giời leo là gì? Zona thần kinh là gì?

Giải thích bệnh giời leo là bệnh gì?

Bệnh giời leo là hiện tượng da bị bỏng bởi chất acid photpho hữu cơ do côn trùng bọ giời hay kiến ba khoang… gây ra. Những vùng da bị bọ giời leo qua sẽ để lại những vệt dài tổn thương bị đỏ, sưng rát. Bệnh giời leo thường khỏi sau khoảng 5 – 7 ngày.

Giải thích bệnh zona là gì?

Bệnh zona thần kinh là bệnh nhiễm trùng da do virus gây bệnh thủy đậu - virus thần kinh Varicella zoster (VZV) thuộc họ virus herpes gây nên. Khi người bệnh bị bệnh thuỷ đậu đã khỏi thì vẫn còn virus Varicella tồn tại ở trạng thái tiềm tàng nhưng không gây bệnh.

Các virus này cư trú tại các hạch thần kinh trong nhiều tháng, năm. Khi chúng gặp các điều kiện thuận lợi như: suy giảm miễn dịch, suy nhược cơ thể... loại virus này sẽ tái hoạt. Chúng nhân lên và lan truyền ra các đầu dây thần kinh cảm giác dẫn đến tổn thương niêm mạc, da từ đó gây bệnh zona. 

Đó chính là lý do mà zona là một loại bệnh ngoài da nhưng tổn thương gốc lại ở dây thần kinh. Hiện nay đã có vacxin giúp ngăn ngừa và giảm nguy cơ mắc bệnh zona. Và việc bệnh được phát hiện và điều trị càng sớm càng giúp giảm nhẹ nguy cơ biến chứng và tái nhiễm bệnh.

Cách phân biệt bệnh giời leo và zona thần kinh 

Dưới đây là những vấn đề mà bệnh nhân cần biết để phiên biệt giời leo và zona thần kinh:

Phân biệt nguyên nhân gây bệnh

Đầu tiên chính là tác nhân gây nên bệnh hoàn toàn không giống nhau:

Đối với bệnh giời leo

Nguyên nhân là do côn trùng như con giời là một loài động vật họ chân khớp, cùng họ với rết nên trông khá giống rết. Tuy nhiên, con giời thường có kích thước nhỏ và chân cao hơn nên di chuyển khá nhanh. 

Khi bọ giời đi qua da sẽ tiết độc tính acid photpho làm da bị bỏng nặng. Chất này có thể phát sáng trong đêm. Vậy nên trong đêm tối người bệnh sẽ dễ dàng phát hiện bọ giời bởi chất acid photpho hữu cơ mà bọn chúng tiết ra.

Đối với bệnh zona thần kinh

Nguyên nhân là do tình trạng hệ thần kinh trung ương, ngoại vi của bệnh nhân bị nhiễm virus Herpes Zoster hay còn gọi virus thủy đậu. Vì là bệnh do virus thủy đậu gây ra nên thường chỉ những người từng bị thủy đậu mới gặp phải bệnh zona.

Phân biệt triệu chứng bệnh

Bệnh giời leo và bệnh zona thần kinh có triệu chứng hoàn toàn khác nhau từ mức độ đến biểu hiện của bệnh.

Bệnh giời leo có triệu chứng 

Triệu chứng của bệnh giời leo thường nhẹ hơn với bệnh zona thần kinh:

• Khi bị giời leo, làn da sẽ bị tổn thương, đau rát như bị trầy xước, bỏng, ngứa râm ran giống kim châm. Triệu chứng thường xuất hiện ở những vùng da bị hở, có nhiều trường hợp triệu chứng rải rác khắp người.

• Ở những vùng nhiễm bệnh sẽ xuất hiện các mụn nhỏ li ti rồi lan rộng thành từng mảng.

• Nhiều bệnh nhân sẽ có biểu hiện sốt nhẹ vì mệt mỏi do phải chịu đau đớn.

• Một số triệu chứng có thể gặp là: bệnh nhân bị giảm thính lực một bên tai, mất vị giác phần lưỡi, chóng mặt, hoa mắt, ù tai và nhiều khi yếu một bên mắt. 

Bệnh zona thần kinh có triệu chứng

Đối với bệnh zona thần kinh thì mỗi bộ phận sẽ có triệu chứng riêng

• Với vị trí lưng, bụng, sườn người bệnh zona sẽ xuất hiện các triệu chứng: Phát ban kèm mụn phồng rộp trải dài trên các đốt da, thường là mạn sườn, vùng bụng, lưng và xung quanh eo. Đặc biệt mụn chỉ mọc ở một bên.

• Với vị trí mặt: thì Zona thần kinh sẽ gây đau đớn vùng bị bệnh quanh mắt và trán. Phát ban mụn rộp, cơ bắp bị mất sức. Ngoài ra còn bị đau nhức đầu.

• Với vị trí tai: triệu chứng là làm bên tai bị nhiễm virus giảm sút khả năng nghe, đồng thời cũng làm cơ mặt gần đó yếu đi.

• Với vị trí mắt: zona thần kinh sẽ gây tình trạng đỏ lòng mắt, sưng và đau viền mắt. Thậm chí người bệnh có thể mất khả năng nhìn tạm thời.Với vị trí miệng: Triệu chứng là đau vùng mặt xung quanh miệng, đau răng, đau khi mở miệng. Zona còn gây tổn thương các mô cứng hoặc mô mềm của vòm miệng.

Phân biệt vùng tổn thương

Vùng tổn thương của hai bệnh hoàn toàn khác nhau như sau:

• Với bệnh nhân giời leo thì vùng bệnh có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào mà có tiếp xúc với độc tố của côn trùng như mặt, cổ, chân, tay….

• Với bệnh nhân zona thần kinh vùng bệnh sẽ tập trung ở 1 bên cơ thể dọc theo dây thần kinh thành từng vệt dài như 1 bên lưng, 1 bên mặt, 1 bên ngực… . Rất ít khi lan rộng cả hai bên. 

  

   

Phân biệt cảm giác đau nhức

Mỗi loại bệnh sẽ có những cảm giác và mức độ đau nhức nặng nhẹ không giống nhau:

• Với bệnh giời leo: Vùng bệnh giời leo sẽ gây cảm giác đau rát tức thời và thường không nghiêm trọng. Chỉ sau vài ngày là những dấu hiệu này sẽ biến mất. 

• Với bệnh zona thần kinh: Cơn đau nhức vùng bệnh zona thường nghiêm trọng hơn. Sau đó sẽ xuất hiện những bọng nước to, có thể dẫn tới đau đầu, đau nửa đầu. 

Phân biệt cách điều trị bệnh

Bởi nguyên nhân gây bệnh giời leo và zona là không giống nhau nên việc điều trị bệnh cũng cần áp dụng những phương pháp khác nhau. 

Phương pháp điều trị bệnh giời leo

Do tác nhân gây bệnh giời leo là dịch tiết có chứa chất acid photpho hữu cơ trong công trùng. Vậy nên việc điều trị thường là dùng dung dịch kiềm mạnh để trung hòa. 

• Ví dụ hồ nước sẽ khiến độc tính biến mất, cải thiện bỏng da giúp khỏi bệnh hoàn toàn.

• Ngoài ra, người bệnh có thể dùng đậu xanh và gạo nếp. Trong dân gian người bệnh thường lấy gạo nếp và đậu xanh, nhai nhỏ chúng rồi đắp lên vùng da bị tổn thương. Trong hỗn hợp có nước bọt là chất kiềm trung hòa acid, ngũ cốc có tác dụng hút mủ nước sẽ giúp vùng bệnh khô nhanh hơn và khỏi bệnh.

Phương pháp điều trị bệnh zona thần kinh

Những triệu chứng của bệnh zona thường nghiêm trọng hơn và liên quan đến dây thần kinh. Biện pháp tốt nhất bệnh nhân nên nhờ những phương pháp tây y để điều trị dứt điểm. Bác sĩ sẽ điều trị bằng cách áp dụng một số loại thuốc thuộc nhóm giảm đau, kháng viêm, kháng histamin.

Ví dụ như Acyclovir và famciclovir…

Trong một số trường hợp bệnh zona diễn biến phức tạp gây viêm nặng thì có thể cân nhắc sử dụng corticoid. Tuy nhiên để áp dụng đúng thuốc trị bệnh, người bệnh nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa tư vấn càng sớm càng tốt.

Phân biệt tính lây nhiễm bệnh giời leo và bệnh zona

Hai căn bệnh đều có tính lây nhiễm, nhưng nguyên nhân lây nhiễm lại khác nhau:

• Bệnh giời leo là bệnh viêm da dị ứng do chất acid photpho hữu cơ nên rất dễ lây lan qua tiếp xúc thông thường. Người bệnh hay người thân chỉ cần dùng tay sờ vào vùng da bị bệnh rồi sờ vào những vùng da khác. Vùng da mới đó sẽ nhanh chóng bị nhiễm giời leo. 

• Còn Zona thần kinh mặc dù không phải là bệnh truyền nhiễm. Song bệnh này hoàn toàn có thể lây lan khi người lành tiếp xúc với virus Varicella-zoster từ người bệnh. Nhất là những người chưa tiêm chủng phòng ngừa hay chưa bị thủy đậu thì việc tiếp xúc gần với vết thương nhiễm Zona sẽ rất dễ bị lây virus. 

Phân biệt cách phòng ngừa bệnh

Do nguyên nhân gây bệnh khác nhau nên cách phòng ngừa 2 loại bệnh cũng không giống nhau

Phòng ngừa lây - nhiễm bệnh giời leo

Để tránh nhiễm bệnh giời leo thì cuộc sống hàng ngày cần lưu ý những điểm sau:

• Tắt đèn khi ngủ vào ban đêm vì ánh đèn dễ thu hút côn trùng. Khi đó sẽ giảm đáng kể nguy cơ bị côn trùng cắn.

• Không nên đập côn trùng bằng tay để tránh độc tính gây bệnh giời leo bị dính vào người. Nếu không thì cần nhanh chóng rửa lại tay bằng xà phòng khi đập trúng.

• Hạn chế phơi quần áo ban đêm ở ngoài trời bởi quần áo ẩm sẽ tạo môi trường sống lý tưởng cho bọ giời.

• Luôn giữ cơ thể, nhà cửa, nơi sinh hoạt sạch sẽ, thoáng mát, tránh ẩm thấp.

• Khi đi ngủ cần kiểm tra chăn gối, buông màn để bảo vệ cơ thể khỏi côn trùng.

• Khi người xung quanh mắc bệnh giời leo thì không được tiếp xúc với vùng da bệnh rồi sờ các vùng da khác. Cũng hạn chế chạm vào vật dụng cá nhân của người mắc bệnh giời leo.

• Vệ sinh da bằng dung dịch muối loãng ngay khi có những biểu hiện bất thường như ngứa, vệt đỏ, nóng rát hay khó chịu…. 

Phòng ngừa lây - nhiễm bệnh Zona thần kinh

Những điều lưu ý để tránh lây nhiễm virus gây bệnh zona. Nhất là với trẻ nhỏ, người già hoặc người có sức đề kháng kém:

• Tránh tiếp xúc khi cơ thể người bệnh zona vẫn còn mụn nước chưa khô và đóng vảy. Nhất là phụ nữ mang thai, trẻ sinh non, người bệnh đang điều trị, người cao tuổi…. thì nguy cơ bị lây bệnh khi tiếp xúc sẽ cao hơn.

• Nên tiêm chủng phòng ngừa bệnh càng sớm càng tốt. Và đây chính là cách phòng ngừa bệnh zona hiệu quả nhất mà các chuyên gia y tế khuyến cáo thực hiện. 

• Tuy nhiên cần lưu ý những đối tượng không nên tiêm vacxin phòng ngừa zona gồm: Phụ nữ mang thai, người đang cho con bú, người sức khỏe yếu do mắc bệnh nặng đang điều trị, người đang bị thủy đậu hoặc zona.

Trên đây là những điều cần lưu ý khi phân biệt giời leo và zona thần kinh. Mọi người nên trang bị cho mình những thông tin bổ ích này để phòng khi gặp phải sẽ dễ dàng nhận biết và điều trị kịp thời.