30 Năm sống chung với HIV: Hành trình vượt lên và truyền cảm hứng sống tích cực

Mười tám tuổi - cái tuổi vừa bước qua ngưỡng cửa đời, ai cũng đầy ắp những dự định cho tương lai. Người thì mơ tiếp tục học hành, người háo hức bắt đầu công việc mới, kẻ lại nôn nao trải nghiệm những mối tình đầu. Nhưng với Đồng Đức Thành, mười tám tuổi là bước ngoặt đẩy anh vào một hành trình mà chẳng ai có thể hình dung: hành trình sống chung với HIV.

Ngày nhận kết quả xét nghiệm, căn phòng bệnh viện dường như chao đảo. Bác sĩ khẽ nói bốn chữ: "Em đã nhiễm HIV".Thế giới trong anh vỡ vụn…

Tất cả dự định từ học tiếp, đi làm, xây dựng tương lai đều bỗng chốc tan biến.

Anh lặng đi, tai ù đặc, nước mắt chực trào nhưng không thể rơi. “Tôi giống như người vừa bị tước mất quyền được sống”,anh nhớ lại.

Những năm đầu thập niên 2000, khi thuốc điều trị chưa phổ biến ở Việt Nam, HIV vẫn bị gắn chặt với cái nhìn kỳ thị, sợ hãi. Người mắc bệnh thường bị xem như kẻ ngoài lề xã hội. Với một chàng trai trẻ mới bước ra đời, cú sốc ấy chẳng khác nào bản án tử.

Anh kể lại, có những ngày về thăm họ hàng, vừa bước vào nhà đã thấy ánh mắt dè chừng của mọi người. Bữa cơm gia đình vốn là niềm vui nay trở thành khoảng lặng nặng nề. Chiếc ghế bên cạnh anh để trống, bát đũa cho anh được xếp riêng lẻ.

Người lớn nói tránh, trẻ nhỏ thì bị gọi giật lại, không cho đến gần. “Mình ngồi đó, mà thấy như không thuộc về nơi ấy nữa",anh hồi tưởng.Khi tìm đến bạn bè, sự lạnh nhạt cũng hiện hữu.

Một lần, anh ghé vào quán cà phê quen thuộc, nhóm bạn cũ đang ngồi trò chuyện bỗng im bặt, lặng lẽ đứng dậy rời đi.

Từ chỗ từng là tâm điểm của những cuộc hẹn, giờ anh trở thành người không ai muốn chạm mặt.Anh nhớ lại khoảng thời gian ấy: “Chẳng cần lời nói nào, chỉ cần ánh mắt tránh né thôi, cũng đủ để mình hiểu mình đã bị loại ra khỏi vòng tròn thân thuộc".

Nỗi đau không chỉ đến từ người thân hay bạn bè, mà còn cả từ những người xa lạ. Đỉnh điểm là một đêm ở Hà Nội, anh tham gia một buổi đối thoại chính sách về y tế. Khi chủ nhà trọ biết anh nhiễm HIV, họ không ngần ngại đuổi anh ra khỏi nhà giữa trời khuya.

Trong căn phòng trọ chật hẹp, anh nằm lặng nghe tiếng gió rít qua khe cửa, tự hỏi liệu trên thế giới này có còn ai giống mình đang chịu đựng nỗi đau vừa thể xác vừa tinh thần. Và nếu có, tại sao tất cả họ phải sống như những chiếc bóng, giấu mình trong góc tối của xã hội?

Suốt quãng thời gian đó một câu hỏi cứ ám ảnh và dần trở thành ngọn lửa giữ anh lại với cuộc đời: Nếu mình chết đi, ai sẽ nhớ rằng mình từng tồn tại?

Chính câu hỏi ấy níu giữ anh lại. Anh bắt đầu tìm đến các nhóm nhỏ – nơi những người nhiễm HIV gặp nhau, lặng lẽ chia sẻ câu chuyện đời mình. Ở đó, anh tìm thấy sự đồng cảm, cảm giác không còn đơn độc.

Rồi một ngày, anh quyết định làm điều chưa từng nghĩ tới: công khai thân phận. Cầm micro trước hàng trăm con người, giọng anh run run: "Tôi là người sống chung với HIV".Khoảnh khắc ấy, mồ hôi ướt đẫm lưng áo, tim đập loạn nhịp, nhưng cũng chính là bước đi định mệnh mở ra một hành trình mới.

Không còn chỉ sống cho riêng mình, anh chọn trở thành tiếng nói cho cộng đồng. Anh tin rằng im lặng chỉ nuôi dưỡng định kiến, còn công khai là cách để thay đổi cách nhìn của xã hội.

Từ ngày ấy đến nay đã ba mươi năm. Một phần hai cuộc đời của anh là để đối diện với căn bệnh, một phần ba cuộc đời để công khai và đấu tranh cho sự công bằng.

Anh rong ruổi khắp các tỉnh thành, từ Quảng Ninh, Hà Nội cho tới những vùng quê xa xôi. Ở đâu có diễn đàn, có lớp tập huấn, có buổi truyền thông, ở đó có giọng nói trầm ấm của anh.

Anh kể không chỉ để nhắc lại nỗi đau, mà để chứng minh rằng HIV không đồng nghĩa với dấu chấm hết. Một người nhiễm HIV vẫn có thể học tập, làm việc, yêu thương và cống hiến như bất kỳ ai.

“HIV không cướp đi nhân phẩm của con người, chỉ có định kiến mới làm điều đó,”anh nói.

Anh không giấu rằng đã từng oán hận những người kỳ thị mình. Những ánh mắt xa lánh, chiếc ghế trống trong bữa cơm gia đình hay bước chân vội vã rời khỏi quán cà phê… tất cả từng in hằn trong ký ức, trở thành những vết sẹo khó lành.

“Có những đêm tôi nằm nghĩ, tại sao mình phải gánh chịu tất cả, trong khi lỗi lầm đâu phải chỉ riêng mình”, anh trải lòng.

Rồi thời gian dạy anh cách buông bỏ. Anh tìm đến thiền, đến sách tâm lý và những cuộc trò chuyện cùng người đồng cảnh. Trong tĩnh lặng, anh học cách đối diện với bản thân; trong những trang sách, anh tìm ra ngôn ngữ để gọi tên nỗi đau; còn trong sự sẻ chia, anh nhận ra mình không đơn độc.

Tha thứ, với anh, không phải là quên đi, mà là chấp nhận quá khứ để mở lối cho hiện tại và tương lai.

“Nếu cứ ôm mãi hận thù, chính mình mới là người khổ nhất. Tha thứ, rốt cuộc là để sống nhẹ nhõm hơn",anh nói.

Từ đó, anh tìm lại bình yên nội tâm, dành năng lượng cho những việc ý nghĩa: tham gia hoạt động cộng đồng, chia sẻ câu chuyện đời để truyền cảm hứng, đồng hành cùng những người trẻ trong khủng hoảng.

Sự tha thứ trở thành bước ngoặt giúp anh biến nỗi đau thành sức mạnh, quá khứ u ám thành động lực sống.

Sau nhiều năm miệt mài, anh viết "Đau cũng là sống – Tự truyện của người 30 năm sống chung với HIV". Cuốn sách không chỉ là hồi ký, mà là lời tự sự gửi gắm đến những người đang gục ngã.

Trong từng trang viết, độc giả thấy hình ảnh một chàng trai trẻ ôm chiếc bánh chưng trong đêm giao thừa, vừa thổi nến sinh nhật vừa rơi nước mắt. Thấy những tháng ngày chạy trốn khỏi kỳ thị, những lần bị xua đuổi giữa phố xá đông người. Nhưng cũng thấy ánh sáng – khi anh bước lên bục công khai, khi bắt đầu đứng về phía cộng đồng.

Đau cũng là sống không dừng lại ở câu chuyện cá nhân. Nó còn là tấm gương phản chiếu nỗi đau và khát vọng của cả một thế hệ từng lặng lẽ chịu đựng.

Bằng những dòng chữ chân thực, anh gửi đi một thông điệp giản dị: ngay cả trong khổ đau, con người vẫn có thể tìm thấy ý nghĩa để tiếp tục bước đi.

“Đau đớn không phải để gục ngã, mà để nhắc nhở rằng mình vẫn đang sống. Và sống thì phải có ý nghĩa",anh viết.

Ở tuổi ngoài bốn mươi, anh Đức Thành bình thản nhìn lại ba thập kỷ đời mình. Anh tin, điều quan trọng nhất anh học được là ba chữ: nhận diện – hiện diện – đối diện. Nhận diện sự thật về bệnh tật, hiện diện trong đời sống với tất cả bản ngã, và đối diện bằng sự kiên cường.

Với thế hệ trẻ, thông điệp anh gửi gắm giản dị mà sâu sắc: “Nếu chẳng may mắc HIV, đừng tuyệt vọng. Ngoài kia vẫn có rất nhiều người sẵn sàng hỗ trợ. Hãy điều trị, hãy tin rằng mình có thể sống khỏe mạnh. Và hơn hết, hãy sống một cuộc đời có ý nghĩa, chứ không phải một cuộc đời trong bóng tối".

Ba mươi năm nhìn lại, anh không nói về những điều to tát. Anh chỉ mong được tiếp tục làm các dự án về sức khỏe tinh thần, hỗ trợ những người trẻ đang khủng hoảng vì bệnh tật, vì áp lực cuộc sống. Bởi theo anh, “sức khỏe tinh thần mới là gốc rễ để con người đứng vững trước mọi nghịch cảnh".

Anh cũng nhấn mạnh, đã đến lúc cộng đồng cần học cách buông bỏ định kiến, ngừng soi chiếu người nhiễm HIV dưới lăng kính sợ hãi và kỳ thị. Bởi mỗi cái nhìn xa lánh, mỗi lời đồn đoán vô tình, đều có thể trở thành nhát dao làm tổn thương thêm những con người đã chịu quá nhiều thiệt thòi.

“Chúng ta có thể không ở trong hoàn cảnh của họ, nhưng ai cũng có thể chọn sống tử tế và biết sẻ chia”, anh nói.