4 điều cần biết khi sử dụng thuốc statin hạ mỡ máu

1. Statin là thuốc gì?

Vào những năm 1970, các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng, các hợp chất được phân lập từ nấm ức chế hoạt động của HMG-CoA reductase, một loại enzyme quan trọng trong quá trình tổng hợp cholesterol. 

Các nghiên cứu sâu hơn của Tập đoàn Merck đã dẫn đến sự ra đời của chất ức chế HMG-CoA reductase đầu tiên, lovastatin được phê duyệt vào năm 1987 để điều trị tăng cholesterol trong máu.

Hiện có 7 chất ức chế HMG-CoA reductase (statin) được chấp thuận để giảm mức cholesterol: 

• Ba statin có nguồn gốc từ nấm: Lovastatin, simvastatin và pravastatin 
• Bốn statin được tổng hợp: Atorvastatin, rosuvastatin, fluvastatin và pitavastatin 

Hầu hết các statin này hiện nay là thuốc gốc và do đó có giá thành dễ tiếp cận. 

Loại statin cụ thể được chỉ định sẽ phụ thuộc vào mức độ giảm cholesterol cần thiết và khả năng xảy ra tương tác thuốc - thuốc. 

Hiện statin là một trong những nhóm thuốc được sử dụng rộng rãi nhất. Statin đã tạo ra một cuộc cách mạng trong lĩnh vực tim mạch dự phòng và góp phần quan trọng vào việc giảm các biến cố tim mạch do xơ vữa động mạch.

2. Chỉ định của statin

Statin làm giảm nồng độ cholesterol toàn phần, lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL) và triglyceride trong khi tăng nồng độ lipoprotein tỷ trọng cao (HDL). 

Các bác sĩ lâm sàng chỉ định thuốc statin để điều trị tăng cholesterol máu, tăng lipid máu và tăng triglycerid máu như một chất bổ trợ cho chế độ ăn kiêng và tập thể dục. Công dụng chính của các thuốc là để phòng ngừa bệnh mạch vành sơ cấp và thứ phát. 

Việc lựa chọn loại statin cụ thể phải dựa trên các đặc điểm cụ thể của bệnh nhân, các cấu hình dược động học của từng loại thuốc.

3. Tác dụng phụ của statin

Các nghiên cứu cho thấy khoảng 10% số người sử dụng có thể xuất hiện phản ứng phụ của statin, bao gồm:

• Tổn thương gan: Đôi khi, sử dụng statin có thể gây viêm gan làm tăng mức độ của một số enzym. Liên hệ với bác sĩ và xét nghiệm men gan nếu có biểu hiện mệt mỏi bất thường, suy nhược, chán ăn, đau bụng trên, nước tiểu sẫm màu hoặc vàng da / mắt.
• Tăng lượng đường trong máu: Sử dụng statin có thể làm tăng lượng đường trong máu, có thể dẫn đến bệnh đái tháo đường loại 2. 
• Tổn thương thần kinh: Bệnh thần kinh ngoại biên là tình trạng yếu, ngứa ran và đau ở bàn tay và bàn chân, cũng như đi lại khó khăn. Sử dụng statin lâu dài làm tăng nguy cơ tổn thương thần kinh lên khoảng 15%.
• Suy tim: Co-enzym Q10 rất quan trọng để cơ tim hoạt động bình thường. Sử dụng thuốc statin có thể làm giảm Co-enzym Q10, do đó ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cơ tim.
• Chóng mặt: Các nghiên cứu cho thấy statin có tác dụng hạ huyết áp và có thể gây chóng mặt.
• Suy giảm nhận thức: Sử dụng statin có thể gây ra các vấn đề về nhận thức, đặc biệt là bệnh nhân cao tuổi. Tình trạng này sẽ được cải thiện sau khi ngừng sử dụng thuốc.
• Trầm cảm: Một số nghiên cứu đã ghi nhận mối tương quan giữa việc sử dụng statin với trầm cảm.
• Các tác dụng phụ khác: Các tác dụng phụ khác của statin là các vấn đề về giấc ngủ, các vấn đề về chức năng tình dục, mệt mỏi, khó thở, thay đổi thị lực, thay đổi trọng lượng, đói, nở ngực, khô da, phát ban, buồn nôn, đau bụng, chảy máu, ù tai hoặc các tiếng ồn khác.

4. Những thực phẩm hoặc đồ uống nào nên tránh khi dùng thuốc statin?

Thuốc statin có thể được dùng cùng với thức ăn hoặc không. Nên tránh dùng nước ép bưởi với một số statin để giảm thiểu tương tác CYP3A4 có thể làm tăng nồng độ trong huyết thanh. 

Do sự thay đổi hàng ngày trong quá trình tổng hợp cholesterol ở gan (sự tổng hợp cholesterol cao nhất là vào thời gian sáng sớm), nên liều dùng vào buổi tối của một số statin cũng có thể là cách tiếp cận liều lượng được khuyến nghị (ví dụ lovastatin).

Liều dùng atorvastatin, pitavastatin và rosuvastatin có thể không phụ thuộc vào việc dùng vào buổi sáng hoặc buổi tối, nhưng việc dùng thuốc phải vào cùng một thời điểm trong ngày.

Statin không tương tác trực tiếp với bất kỳ thực phẩm nào nhưng những người dùng statin nên tiết chế lượng chất béo bão hòa để giúp giảm cholesterol LDL và nguy cơ mắc bệnh tim mạch nói chung.