Báo chí - cầu nối tri thức, bảo vệ sức khoẻ cộng đồng

PGS.TS. Kim Bảo Giang - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Y Hà Nội: Báo chí có vai trò quan trọng trong chăm sóc sức khoẻ

Báo chí có vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc sống, thông tin như là hơi thở của cuộc sống, sẽ rất khó hình dung một xã hội tồn tại mà không có trao đổi, phổ biến thông tin.

Đối với công tác giảng dạy, nghiên cứu và chăm sóc sức khỏe thì thông tin càng quan trọng hơn. Đó là vì bản chất và yêu cầu của giáo dục là truyền đạt thông tin, cập nhật kiến thức, thúc đẩy đổi mới sáng tạo nên báo chí với các thông tin nhanh, đa chiều, đa lĩnh vực sẽ cập nhật cho thầy và trò các thực trạng, những điểm mới, những thành tựu, những trăn trở của cuộc sống… từ đó giúp nâng cao nhận thức, phát hiện những điểm cần tìm hiểu thêm, địa chỉ của các tri thức mới, và kích thích kiến tạo những công trình sáng tạo để giải quyết những vấn đề thực tiễn được truyền tải qua báo chí.

Báo chí cũng tạo ra môi trường học tập sinh động thông qua các tình huống thực tế được phản ánh trên báo chí. Tiếng nói qua báo chí giúp giảng viên và sinh viên có cái nhìn đa chiều hơn nâng cao được kĩ năng phản biện, tư duy phân tích, đặc biệt với các bài báo liên quan đến lĩnh vực chuyên môn như chăm sóc sức khoẻ.

Trong lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ, báo chí càng quan trọng hơn vì báo chí là cầu nối giữa người dân, đối tượng phục vụ của ngành chăm sóc sức khỏe và các đối tác của ngành y tế, qua các thông tin báo chí, người dân, đối tác hiểu được thêm về các khuyến cáo, chính sách y tế, các kiến thức chăm sóc sức khoẻ, các loại hình dịch vụ của các cơ sở y tế, hiểu và chia sẻ với nhân viên y tế và cơ quan y tế, giúp xây dựng mối quan hệ thầy thuốc - người bệnh, giữa cơ quan y tế với các đối tác hiệu quả hơn.

Nhà báo là người thiết lập cầu nối giữa người dân, đối tác với cơ quan y tế. Cầu nối này vững vàng, tốt đẹp là nhờ những nhà báo có có tâm, có tài, có tầm nhìn, có đam mê, nhiệt huyết với nghề. Theo quan sát của tôi, nghề báo có nhiều thách thức vì mỗi bài viết là một công trình, là sự tìm kiếm thông tin mới, tri thức mới, bên cạnh truyền tải những thông tin vui, tích cực, có thể phải đối mặt với những thực trạng không tích cực.

Vì vậy nhà báo chắc chắn phải là những người rất có bản lĩnh để giữ mình luôn là cây bút thẳng, với nhận định khách quan, bảo vệ quyền lợi của người bệnh và cộng đồng, thấu hiểu nhân viên và cơ quan y tế, là sứ giả thông tin của chính sách và chủ trương chăm sóc sức khoẻ.

Về lĩnh vực lan tỏa kiến thức, báo chí là kênh tiếp cận thông tin y tế nhanh chóng và rộng rãi nhất đối với người dân ở mọi tầng lớp xã hội, giúp kiến thức y học trở nên gần gũi, dễ hiểu, từ đó nâng cao ý thức tự chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh.

Qua quan sát của tôi, báo chí đã hoạt động rất hiệu quả trong lĩnh vực lan tỏa kiến thức và nâng cao nhận thức cộng đồng về chăm sóc sức khoẻ. Nhờ đó mà chúng ta là quốc gia có tỉ lệ tiêm chủng đầy đủ rất cao, tỉ lệ chăm sóc thai nghén cao, là nơi có tỉ lệ người dân tích cực ủng hộ các chính sách chăm sóc sức khỏe của Nhà nước và cơ quan y tế…

Xin cảm ơn các nhà báo và các cơ quan báo chí đã luôn đồng hành cùng với chúng tôi trong sự nghiệp đào tạo, nghiên cứu và chăm sóc sức khỏe nhân dân.

PGS.TS Nguyễn Mạnh Khánh - Phó Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, Chủ tịch Hội Chấn thương chỉnh hình Việt Nam: Báo chí - "Người giải thích" tận tâm trong lĩnh vực y tế

Trong bối cảnh thông tin y tế ngày càng phong phú và phức tạp, vai trò của báo chí trong việc truyền tải kiến thức khoa học một cách chính xác, dễ hiểu đến công chúng đang trở nên đặc biệt thiết yếu. Đây là yếu tố then chốt giúp mỗi người dân có thể chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe của mình.

PGS.TS Nguyễn Mạnh Khánh - Phó Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, Chủ tịch Hội Chấn thương chỉnh hình Việt Nam, đã nhấn mạnh tầm quan trọng này: "Ngôn ngữ y học với nhiều thuật ngữ chuyên môn sâu có thể tạo ra rào cản lớn đối với người không chuyên. Lúc này, các nhà báo, bằng khả năng diễn đạt mạch lạc, tường minh, đóng vai trò như một cầu nối quan trọng, giúp kiến thức y khoa đến gần hơn với cộng đồng. Họ cung cấp cho người dân những thông tin cần thiết để tự chăm sóc sức khỏe và đưa ra các quyết định sáng suốt".

"Chúng tôi luôn sẵn sàng hợp tác, cung cấp thông tin chính xác và giải đáp thắc mắc từ phía các nhà báo. Sự phối hợp chặt chẽ này không chỉ góp phần nâng cao chất lượng thông tin y tế trên các phương tiện truyền thông mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức và kiến thức về sức khỏe cho cộng đồng", PGS.TS Nguyễn Mạnh Khánh nhấn mạnh.

Thực tế cho thấy, vai trò của báo chí trong lĩnh vực sức khỏe ngày càng được khẳng định. Các nhà báo không chỉ là người thông tin mà còn là những "nhà giải thích" tận tâm, chuyển ngữ những kiến thức y khoa chuyên sâu thành ngôn ngữ đời thường, dễ tiếp cận. Những vấn đề y tế phức tạp như cơ chế tác dụng của thuốc mới, quy trình của các kỹ thuật chẩn đoán hiện đại hay những tiến bộ khoa học thường là thách thức đối với người không có chuyên môn. Chính lúc này, ngòi bút của các nhà báo chuyên về y tế phát huy sức mạnh. Họ tìm hiểu sâu sắc các thông tin khoa học, chắt lọc những yếu tố cốt lõi và trình bày một cách khoa học, sinh động, giúp độc giả nắm bắt được bản chất của vấn đề.

Thông qua các bài báo, phóng sự chất lượng, người dân có thể cập nhật những kiến thức y tế chính xác, từ đó xây dựng những hành vi sức khỏe đúng đắn. Ví dụ điển hình là trong các tình huống dịch bệnh, thông tin kịp thời và chính xác từ báo chí giúp cộng đồng nâng cao ý thức phòng ngừa, biết cách bảo vệ bản thân và tránh được những hoang mang do tin đồn thất thiệt gây ra.

Để hoàn thành tốt vai trò "cầu nối" quan trọng này, bản thân những người làm báo cũng cần trang bị cho mình kiến thức y khoa nền tảng vững chắc, khả năng nghiên cứu, phân tích thông tin khoa học một cách khách quan và chính xác. Sự hợp tác chặt chẽ, thường xuyên và tin cậy giữa các nhà khoa học, giảng viên y tế, bác sĩ và các nhà báo là yếu tố then chốt để đảm bảo thông tin y tế được truyền tải một cách chuẩn xác, hiệu quả và có trách nhiệm nhất đến công chúng.

PGS. TS. Trần Thị Tuyết Hạnh - Giảng viên cao cấp ngành Sức khỏe môi trường, Trường Đại học Y tế công cộng: Người làm báo - nhịp cầu giữa khoa học sức khỏe và cộng đồng

Khoảng gần 30 năm trước, tôi may mắn có cơ hội theo học Cử nhân ngành Sức khỏe môi trường tại Úc. Điều khiến tôi ấn tượng mạnh mẽ từ những ngày đầu là cách truyền thông đại chúng, đặc biệt là báo chí và truyền hình ở Úc được lồng ghép và coi như một phần không thể thiếu trong hệ thống ứng phó Y tế công cộng và quản lý nguy cơ Sức khỏe môi trường. Từ các vấn đề ô nhiễm không khí, đất, nước, thực phẩm, đến các dịch bệnh truyền nhiễm hay các nguy cơ sức khỏe môi trường xảy ra thì người dân luôn được tiếp cận thông tin khoa học một cách nhanh chóng, chính xác và dễ hiểu. Đó chính là nhờ nỗ lực bền bỉ của các phóng viên và sự hợp tác chặt chẽ của các nhà khoa học sức khỏe môi trường với các phóng viên báo đài.

Khi trở về Việt Nam công tác, tôi nhận thấy vai trò này ngày càng trở nên rõ nét hơn qua từng giai đoạn. Đặc biệt những năm qua, chúng ta liên tục đối mặt với các thách thức lớn về môi trường và dịch bệnh, từ các đợt ô nhiễm không khí nghiêm trọng tại các thành phố lớn, các sự cố ô nhiễm môi trường, các thiên tai thảm họa ngày một gia tăng dưới tác động của biến đổi khí hậu, đến các đại dịch SARS, cúm A/H1N1 và gần nhất là đại dịch COVID-19... Trong tất cả các tình huống ấy, báo chí bằng năng lực tiếp cận thông tin và sức mạnh truyền thông đã trở thành cánh tay nối dài không thể thiếu của các nhà quản lý, các nhà khoa học và cán bộ y tế công cộng.

Một trong những thách thức lớn nhất trong ngành Y tế công cộng và Sức khỏe môi trường là làm sao để người dân hiểu được những thông điệp sức khỏe vốn rất khoa học, trừu tượng và thường xuyên thay đổi theo bằng chứng mới. Báo chí, đặc biệt là các phóng viên có nền tảng chuyên môn hoặc nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực này, chính là những người giúp chuyển tải thông tin học thuật khô khan thành ngôn ngữ dễ hiểu, chính xác và kịp thời tới cộng đồng.

Tôi từng may mắn có cơ hội làm việc với nhiều phóng viên dày dạn, họ không chỉ ghi nhận thông tin từ các hội thảo, báo cáo nghiên cứu, mà còn chủ động đến tận thực địa, gặp gỡ người dân, phản ánh cả dữ liệu và bối cảnh xã hội của các vấn đề sức khoẻ. Chính nhờ sự chủ động ấy, nhiều kết quả nghiên cứu của chúng tôi đã được cộng đồng biết đến, hiểu đúng và hành động tích cực góp phần giảm thiểu nguy cơ sức khoẻ.

Cũng cần nhấn mạnh rằng truyền thông y tế không chỉ có vai trò trong các thời điểm cộng đồng đối mặt với nguy cơ sức khỏe môi trường hay dịch bệnh. Hàng ngày, báo chí vẫn là lực lượng chủ lực trong việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về các vấn đề như chất lượng không khí, phòng chống tác hại của thuốc lá, đảm bảo an toàn thực phẩm, ứng phó với biến đổi khí hậu và thiên tai thảm hoạ… Những bài báo, phóng sự, các buổi tọa đàm… chính là những "vaccine tri thức" giúp tăng cường sức đề kháng của xã hội với các nguy cơ sức khỏe.

Tôi hiểu rằng các phóng viên báo đài, đặc biệt là trong lĩnh vực sức khỏe, đang đối mặt với nhiều áp lực như từ tốc độ đưa tin, độ chính xác, đến việc giữ vững đạo đức nghề nghiệp giữa thời đại mạng xã hội bùng nổ, tin giả và xu hướng giật gân hóa thông tin. Nhưng chính vì vậy, tôi càng tin rằng những phóng viên tận tâm với nghề và có hiểu biết sâu rộng sẽ luôn là những người tiên phong, giữ vững ngọn đuốc tri thức trong xã hội. Tôi mong rằng trong thời gian tới, ngành Y tế công cộng nói riêng và ngành Y nói chung cùng với các phóng viên báo, đài sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ hơn, để cùng nhau tạo dựng một nền báo chí y tế vững mạnh, nhân văn và phục vụ cộng đồng hiệu quả.

Nhân dịp này, tôi xin gửi lời tri ân sâu sắc tới các anh chị phóng viên, biên tập viên, nhà báo đã và đang đồng hành cùng ngành Y tế công cộng và Sức khỏe môi trường trên mặt trận truyền thông nguy cơ và truyền thông nâng cao sức khoẻ. Cảm ơn các anh chị vì đã giúp chuyển tải những kiến thức khoa học khô khan trở nên sống động, gần gũi và lan tỏa đến từng người dân, để mỗi người dân đều có quyền tiếp cận thông tin sức khỏe một cách công bằng, chính xác và kịp thời. Xin kính chúc các nhà báo, những chiến sĩ thầm lặng vì sức khỏe cộng đồng luôn giữ vững ngọn lửa nghề và tiếp tục là nhịp cầu tri thức giữa khoa học và cuộc sống.

ThS.BS CKII Hà Hải Nam - Phó Trưởng khoa Ngoại bụng I, Bệnh viện K; Giảng viên Bộ môn Ung thư Trường Đại học Y Hà Nội: Nhà báo y tế không chỉ đơn thuần là người đưa tin, họ cứu sống con người bằng sự thật

ThS.BSCKII. Hà Hải Nam – người có nhiều năm kinh nghiệm tại Bệnh viện K Tân Triều, đã chia sẻ những suy nghĩ sâu sắc về vai trò quan trọng của báo chí trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng. BS. Hà Hải Nam khẳng định: "Đã đến lúc chúng ta nhìn thẳng vào sự thật, trong thời đại ngập tràn thông tin sai lệch, nhiễu loạn, chỉ có báo chí chính thống, tận tâm và trung thực mới đủ sức giữ vững niềm tin và bảo vệ sức khỏe cộng đồng".

Theo ThS.BSCKII. Hà Hải Nam: "Nhà báo y tế không chỉ đơn thuần là người đưa tin, họ cứu sống con người bằng sự thật. Ngòi bút của họ là cầu nối giữa tri thức y khoa và từng người dân Việt Nam. Họ biến những nghiên cứu khô khan thành câu chuyện lay động lòng người. Họ giúp hàng nghìn người nhận ra dấu hiệu bệnh lý kịp thời, đi khám và được chữa trị, cứu sống. Họ truyền cảm hứng tích cực, vực dậy tinh thần cho những bệnh nhân đang tuyệt vọng, thắp lại niềm tin vào ngành y tế và hy vọng vào một tương lai khỏe mạnh hơn.

Tuy nhiên, để có thể làm được điều này, những nhà báo y tế cần nhiều hơn một ngòi bút sắc bén. Họ cần đam mê, bản lĩnh, đạo đức nghề nghiệp, một cái tâm sáng và khả năng học hỏi không ngừng trong một thế giới y học luôn thay đổi. Sự kết hợp chặt chẽ giữa báo chí và đội ngũ y tế không chỉ là cần thiết, mà là điều kiện tiên quyết để thông tin đến được người dân một cách kịp thời, chính xác và hữu ích, BS. Hải Nam nhấn mạnh.

"Ngày hôm nay, nhân dịp đặc biệt này, tôi xin được gửi lời tri ân sâu sắc đến những nhà báo, đặc biệt là những chiến sĩ thầm lặng trong lĩnh vực báo chí y tế. Chính các anh, các chị đang góp phần gìn giữ niềm tin của người dân, bảo vệ sức khỏe và mang lại một tương lai khỏe mạnh cho hàng triệu người Việt Nam".