Báo chí, khoa học và công nghệ: Ba trụ cột đưa y tế hiện đại đến gần người dân

Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2025), cần nhìn nhận sâu hơn về mối quan hệ giữa khoa học, công nghệ và truyền thông trong việc thúc đẩy phát triển y tế công bằng, hiện đại, vì sức khỏe nhân dân.

Trong hành trình phát triển tri thức, các nhà khoa học đóng vai trò trung tâm. Nhưng để tri thức đó đi vào thực tiễn, chuyển hóa thành các dịch vụ cụ thể cho người dân, cần có sự đồng hành của hai lực lượng quan trọng: nhà xuất bản hàn lâm và báo chí đại chúng. Ngày nay, cần bổ sung một yếu tố thứ ba – công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), và nền tảng y tế số.

Nhân dịp nói về khoa học, nhiều người đã biết về nhà xuất bản Elsevier. Elsevier là một trong những nhà xuất bản các ấn phẩm (sách, tạp chí,..) hàn lâm hàng đầu thế giới (nhiều tạp chí nổi tiếng như Cell, The Lancet,..) có trụ sở chính tại Hà Lan, thành lập từ năm 1880 (nhưng truyền thống xuất phát khoảng năm 1580 là một nhà xuất bản của một gia đình người Hà Lan có tên House of Elzevir).

Điều đặc biệt là logo của Elsevier: ta thấy có 1 nhà học giả đứng dưới 1 gốc cây có những dây leo (gọi là cây vine - nho), có 1 dòng chữ tiếng Latin "Non Solus" (not alone) - không đơn độc, thể hiện mối quan hệ "mật thiết" giữa nhà xuất bản và các học giả - những người làm khoa học, tác giả các công trình, bài báo, sách,... không một cá thể nào có thể làm việc một mình... Nhưng thời đại ngày nay đòi hỏi nhiều hơn thế – khoa học cần đồng hành với truyền thông và công nghệ để chạm đến cuộc sống thực.

Khi Nghị quyết số 57-NQ/TW năm 2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được ban hành, ngành y tế đã được xác định là lĩnh vực ưu tiên.

Các giải pháp như y tế từ xa, AI hỗ trợ chẩn đoán, hồ sơ bệnh án điện tử, khám chữa bệnh tại nhà có bảo hiểm chi trả,… là minh chứng cho việc công nghệ đang từng bước rút ngắn khoảng cách y tế giữa các vùng miền, giữa thành thị và nông thôn, giữa trung tâm và vùng sâu xa.

Tuy nhiên, để người dân hiểu đúng, tin tưởng và sử dụng hiệu quả các dịch vụ y tế số, vai trò của báo chí là không thể thiếu. Báo chí chính là cầu nối, là người dẫn đường để các ứng dụng công nghệ mới không còn là khái niệm xa vời, mà trở thành giải pháp thiết thực trong đời sống hằng ngày.

Bên cạnh đó, báo chí còn là kênh phản biện và đối thoại, giúp các nhà hoạch định chính sách, nhà khoa học và nhà công nghệ nhìn thấy rõ hơn thực trạng triển khai tại cơ sở: từ khó khăn về hạ tầng, năng lực số của nhân viên y tế, đến sự sẵn sàng tiếp cận công nghệ của người dân.

Cũng như trong đại dịch COVID-19, khi y tế dự phòng và thông tin kịp thời trở thành lá chắn đầu tiên bảo vệ cộng đồng, thì trong giai đoạn hậu đại dịch, truyền thông y tế – với sự đồng hành của báo chí – chính là lực đẩy để công nghệ số đi sâu vào hệ thống y tế một cách bền vững.

Do đó, nếu trước đây thường nói làm khoa học cần ba nhà: nhà khoa học + nhà xuất bản + nhà báo, thì ngày nay, cần nói đến nhà công nghệ, thậm chí là hệ sinh thái đổi mới sáng tạo y tế. Khi các "nhà" này cùng phối hợp, cùng hướng đến mục tiêu nâng cao chất lượng sống và sức khỏe toàn dân, thì khoảng cách về y tế – địa lý, kinh tế, xã hội – mới có thể được rút ngắn một cách thực chất.

Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, xin được tri ân những người làm báo – người truyền cảm hứng cho khoa học, đồng hành cùng công nghệ, và kết nối tri thức với cuộc sống cộng đồng.