Các biến chứng thường gặp bệnh viêm màng não ở trẻ em

Viêm màng não là căn bệnh nguy hiểm thường xảy ra ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Có rất nhiều nguyên nhân khiến trẻ mắc viêm màng não, nhưng triệu chứng của bệnh thường tương tự nhau. Việc phát hiện chẩn đoán viêm màng não sớm đóng vai trò hết sức quan trọng trong điều trị cũng như hạn chế tối đa nguy cơ biến chứng, di chứng cho trẻ. 

Viêm màng não ở trẻ nếu không phát hiện và điều trị kịp thời sẽ gây ra những biến chứng nguy hiểm nào? Bài viết dưới đây tổng hợp ý kiến từ các bác sĩ chuyên khoa liên quan đến bệnh viêm màng não giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về vấn đề này.

1. Triệu chứng viêm màng não ở trẻ em

BSCKI Nguyễn Thị Mỹ Linh (Bác sĩ Nhi sơ sinh – Khoa Nhi – Sơ sinh – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng) cho hay, viêm màng não là bệnh thường xảy ra ở trẻ em (nhất là trẻ dưới 5 tuổi). Bệnh dẫn đến những nguy hiểm, các biến chứng nặng nề cho sự phát triển của trẻ. Để phát hiện bệnh viêm màng não, ngay khi trẻ bị sốt cha mẹ hoặc người chăm sóc cần chú ý các dấu hiệu cảnh báo bệnh.

Trẻ mắc viêm màng não sẽ có những dấu hiệu điển hình trong những ngày đầu tiên của bệnh hay xuất hiện sau một vài ngày sốt, ho, sổ mũi như:

Đối với trẻ nhỏ thường sốt cao, bỏ bú, biếng chơi, ngủ nhiều, nôn ói, cổ cứng, bé còn thóp sẽ thấy dấu hiệu thóp phồng căng. Trong khi đó trẻ lớn cũng có biểu hiện tương tự như sốt cao, đau đầu, đau gáy, ăn uống kém, nôn ói và cổ cứng hơn hơn bình thường.

Ở trẻ dưới 3 tháng tuổi nếu mức viêm màng não có thể không có biểu hiện sốt mà chỉ bỏ bú, khóc thét hay ngủ nhiều. Tình trạng nặng hơn sẽ thấy trẻ co giật, li bì, hôn mê...

Bệnh viêm màng não có các triệu chứng không diễn ra theo trình tự cụ thể nào và cũng không xuất hiện hết tất cả các triệu chứng ở từng trẻ bệnh. Nếu không được phát hiện sớm và can thiệp điều trị, tình trạng viêm màng não của trẻ sẽ ngày càng nặng hơn và gây ra những biến chứng nặng nề khó lường.

Diễn tiến của bệnh viêm màng não ở trẻ em tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Nếu viêm màng não do vi trùng có thể gây tử vong hay để lại di chứng nặng khi không được điều trị kịp thời. Nếu nguyên nhân do siêu vi trùng thì viêm màng não sẽ tự khỏi cũng như đa số các trường hợp nhiễm siêu vi trùng khác.

Các dấu hiệu cảnh báo viêm màng não trẻ em mà cha mẹ cần theo dõi sát tình trạng của trẻ như:

Co giật: toàn thân hoặc có thể ở tay, chân, mắt, miệng. Một số trường hợp trẻ có thể bị co giật đơn thuần do sốt cao, nhưng cũng có thể do rối loạn điện giải. Tuy nhiên trường hợp nào cũng cần phải theo dõi xem trẻ có bị viêm màng não không.

Rối loạn ý thức: Ban đầu trẻ sẽ dễ bị kích động, sau đó trẻ có thể rơi vào tình trạng lờ đờ, ngủ li bì, hôn mê.

Trẻ có biểu hiện đau đầu, nôn, liệt mặt, liệt hoặc giảm vận động ở tay, chân, hoặc nửa người.

Dấu hiệu viêm màng não trẻ sơ sinh ban đầu thường không rõ ràng và rất khó phân biệt với các bệnh nhiễm trùng khác, trẻ có thể bị sốt hoặc không và có kèm theo một trong các triệu chứng trên.

2. Các biến chứng trẻ có thể mắc phải khi bị viêm màng não

Trẻ mắc viêm màng não nếu không được phát hiện, điều trị đúng cách sẽ gặp phải các biến chứng nguy hiểm và ảnh hưởng nặng nề về sau. Cụ thể:

Tổn thương dây thần kinh sọ não: Viêm màng não mủ có thể gây tổn thương đến các dây thần kinh sọ não số II, III, IV, VI, VII, VIII...

Biến chứng áp xe não, áp xe màng cứng, các ổ tụ mủ dọc huyết quản, viêm tắc tĩnh mạch, viêm quanh mạch máu não...

Tắc nghẽn dịch não tủy và dày dính màng não gây cản trở lưu thông dịch não tủy, hội chứng não nước...

Các biến chứng ngoài hệ thần kinh, tùy theo nguyên nhân gây viêm màng não ở trẻ như vi khuẩn có thể gây ra sốc độc tố, xuất huyết phủ tạng (gặp trong nhiễm khuẩn huyết, viêm màng não do màng não cầu), viêm khớp, viêm nội tâm mạc, viêm ngoại tâm mạc, viêm thận, viêm phổi...

Trẻ mắc viêm màng não sẽ phải chịu các di chứng cụ thể. Sau viêm màng não mủ, trẻ bị chẩn đoán, điều trị muộn sẽ đối mặt với các di chứng:

Trẻ có thể bị lác, điếc, câm, mù, hội chứng não nước...

Tổn thương thần kinh khu trú gây liệt (liệt 1 chi, liệt nửa người, liệt hai chi dưới, tổn thương dây thần kinh sọ não...)

Giảm trí nhớ, sa sút trí tuệ, rối loạn tâm thần...

Động kinh.

Hậu quả nặng nề nhất của viêm màng não ở trẻ em là tử vong. Có nhiều nguyên nhân gây tử vong ở trẻ bị viêm màng não. Sớm có thể do suy hô hấp, phù não nặng, sốc không hồi phục, trường hợp muộn có thể do trẻ mắc biến chứng nhiễm khuẩn nặng ở não và ngoài não như (áp xe não, viêm phổi, viêm thận, loét rộng và suy kiệt, trạng thái mất não kéo dài dẫn đến suy não...).

3. Trẻ được làm các xét nghiệm gì để chẩn đoán bệnh viêm màng não?

Theo BSCKI. Dương Ngọc Vân (Chuyên khoa - Sản khoa, Bệnh viện Medlatec) cho biết, viêm màng não ở trẻ sơ sinh thường xuất hiện thứ phát sau nhiễm trùng huyết. Đồng thời, các triệu chứng bệnh không biểu hiện rõ rệt, thường dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Để được chẩn đoán chính xác hơn, trẻ có thể sẽ được chỉ định thực hiện một số xét nghiệm như sau:

Xét nghiệm máu: Trẻ sẽ được lấy máu để tiến hành xem xét các thành phần có vấn đề gì bất thường không. Đồng thời, mẫu máu cũng có thể thực hiện nuôi cấy để tìm hiểu loại vi khuẩn gây bệnh là gì.

Thăm dò cơ quan bị tổn thương: Chẳng hạn như ổ viêm tồn tại ở phổi (viêm phổi), trẻ sẽ được chụp X - quang phổi để xác định vị trí cần can thiệp. Nếu trẻ bị viêm xoang, viêm tai giữa… bác sĩ sẽ thăm khám hoặc làm sinh thiết vùng cơ quan bị tổn thương để thực hiện chẩn đoán.

Xét nghiệm dịch não tủy: Bác sĩ sẽ thực hiện để tìm kiếm tác nhân chính gây bệnh, đồng thời theo dõi sự nhạy cảm của vi khuẩn đối với thuốc kháng sinh.

Một số phương pháp khác: chụp cắt lớp vi tính, chụp MRI…

4. Biến chứng do viêm màng não ở trẻ có thể hạn chế tối đa được không?

Cũng theo BSCKI Nguyễn Thị Mỹ Linh, việc phát hiện chẩn đoán viêm màng não sớm đóng vai trò hết sức quan trọng trong điều trị cũng như hạn chế tối đa nguy cơ biến chứng, di chứng cho trẻ.

Để chẩn đoán viêm màng não, cần dựa vào các yếu tố như hội chứng nhiễm khuẩn, nhiễm độc thường cấp tính, nặng, các hội chứng màng não rõ, phát triển nhanh, có đầy đủ triệu chứng. Khi phát hiện trẻ có các triệu chứng, biểu hiện của viêm màng não cha mẹ cần mang bé đến bệnh viện ngay để được khám và xác định chính xác tình trạng, nguyên nhân của viêm màng não ở trẻ.

Tùy vào tình trạng viêm màng não cụ thể bác sĩ sẽ có phương pháp điều trị phù hợp. Trong đó, trẻ bị viêm màng não sẽ được kết hợp chẩn đoán căn nguyên, điều trị bằng kháng sinh sớm. Trẻ sẽ được chọn kháng sinh theo mầm bệnh và theo kháng sinh đồ, hoặc được truyền kháng sinh đường tĩnh mạch... Ngoài ra, trẻ bị viêm màng não sẽ được điều trị các triệu chứng của bệnh như chống phù não, an thần, chống co giật, trụy tim, chống suy thở, hạ sốt... tăng hiệu quả điều trị tốt nhất.