Chủ động phát hiện COPD ở người có nguy cơ cao để tối ưu hóa điều trị, giảm chi phí y tế

COPD là nguyên nhân hàng đầu gây nhập viện

Trong các ngày 29-30/11, Bệnh viện Bạch Mai đã tiếp tục đợt thăm khám sàng lọc miễn phí bệnh COPD, cho các đối tượng cao. Đây là đợt thăm khám sàng lọc miễn phí bệnh này lần thứ 3 trong tháng 11 của Bệnh viện Bạch Mai.

Qua kiểm tra chức năng phổi cho người dân bằng đo chức năng hô hấp vừa để sàng lọc, chẩn đoán CODP, các bác sĩ của Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai đã phát hiện không ít trường hợp người bệnh mắc COPD với những dấu hiệu, triệu chứng rõ rệt nhưng chưa từng điều trị; rồi có trường hợp người bệnh có tiền sử COPD, tuy nhiên không tuân thủ điều trị, bỏ qua dự phòng mà thường dùng thuốc theo kiểu điểu trị đợt cấp.

Điều này càng thêm minh chứng cho một thực tế vẫn đáng lo ngại là khoảng 50 - 70% bệnh nhân COPD ở nước ta chưa từng được chẩn đoán, hoặc chỉ phát hiện khi chức năng phổi đã giảm đáng kể.

Theo báo cáo "The Global State of COPD - Thúc đẩy thay đổi để giải quyết các khủng hoảng về sức khỏe phổi" vừa được công bố nêu rõ, rất khó để có được ước tính chính xác về số người sống với COPD, vì nhiều người có thể không được chẩn đoán. Tuy nhiên dữ liệu dịch tễ học gần đây cho thấy trên toàn cầu hiện có khoảng 213 triệu người đang sống với COPD, con số thực tế có thể lên đến 391 triệu.

Tại Việt Nam, PGS.TS Vũ Văn Giáp, Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai cho biết, tỉ lệ mắc COPD ở người trên 40 tuổi là 7,1% ở nam giới và 1,9% ở nữ giới.

COPD là nguyên nhân hàng đầu gây nhập viện ở nhiều quốc gia. Các đợt bùng phát cao hơn 70-80% vào mùa đông so với mùa hè, làm căng thẳng các hệ thống y tế vốn đã quá tải.

PGS.TS Phan Thu Phương - Giám đốc Trung tâm hô hấp cho hay, bệnh nhân COPD rất hay gặp các đợt cấp. Mỗi đợt cấp là một dấu hiệu tiên lượng nặng. Đặc biệt vào thời điểm giao mùa, thời tiết trong ngày thay đổi, không khí lạnh và khô, cộng thêm ô nhiễm môi trường… khiến bệnh nhân COPD, hen phế quản rất dễ bùng phát đợt cấp, phải nhập viện, gánh nặng cho chính người bệnh, gia đình và xã hội là rất lớn.

Báo cáo "The Global State of COPD - Thúc đẩy thay đổi để giải quyết các khủng hoảng về sức khỏe phổi" cũng chỉ rõ, COPD gây ảnh hưởng chất lượng sống, tạo gánh nặng kinh tế – xã hội khổng lồ. 

Phần lớn gánh nặng của COPD có thể tránh được thông qua phòng ngừa, quản lý

Các chuyên gia y tế cũng cho biết thêm bệnh nhân COPD đều có nguy cơ cao hơn về các biến cố tim và phổi, được gọi là nguy cơ tim phổi. Ngay cả một đợt cấp COPD mức độ trung bình cũng dẫn đến tăng tần suất và nguy cơ đợt cấp nặng trong tương lai, tăng gấp đôi nguy cơ đau tim, tăng nguy cơ đột quỵ, nhập viện và tử vong liên quan đến tim phổi.

COPD sẽ gây tổn thất cho nền kinh tế toàn cầu 4,3 nghìn tỷ USD từ năm 2020 đến năm 2050 nếu không đầu tư vào các biện pháp can thiệp hiệu quả. Chủ động phát hiện COPD ở những người có nguy cơ mắc bệnh cao là rất quan trọng để tối ưu hóa kết quả và giảm chi phí y tế, bởi chi phí điều trị trung bình trên một người bệnh đã là 7,8 triệu đồng trong năm 2020.

Thế nhưng trong một cuộc khảo sát năm 2023 trên 23.000 người lớn ở 31 quốc gia, COPD không được coi là mối quan ngại hàng đầu về sức khỏe, mặc dù đây là nguyên nhân tử vong thứ ba trên toàn cầu (không bao gồm COVID-19).

Các chuyên gia y tế nhấn mạnh phần lớn gánh nặng của COPD có thể được tránh thông qua phòng ngừa và quản lý bệnh. Các yếu tố nguy cơ đã được biết và có thể được giải quyết thông qua phòng ngừa có mục tiêu, đa ngành.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cho biết, COPD là một trong những bệnh không lây nhiễm cần được dự phòng, phát hiện sớm, chẩn đoán, điều trị và quản lý lâu dài nhằm giảm thiểu các gánh nặng về y tế, kinh tế, xã hội.

Để giảm gánh nặng COPD, PGS.TS Vũ Văn Giáp cho rằng cần tiếp tục hành động quyết liệt hơn nữa. Trong đó, cần tăng cường sàng lọc và phát hiện sớm, đặc biệt ở nhóm nguy cơ cao.

Chuẩn hóa quy trình chẩn đoán tại tuyến cơ sở, đảm bảo mỗi cơ sở y tế đều có khả năng đo và diễn giải chức năng hô hấp. Tư vấn và hỗ trợ bỏ thuốc lá như một nhiệm vụ ưu tiên quốc gia. Đồng thời, mở rộng mô hình quản lý bệnh mạn tính tại cộng đồng, lấy bệnh nhân làm trung tâm; tăng cường hợp tác liên ngành, kết nối y tế – môi trường – truyền thông...

Theo PGS Giáp, đây không chỉ là nhiệm vụ của ngành y tế, mà là trách nhiệm chung của cả hệ thống và toàn xã hội.

Nỗ lực triển khai nhiều chương trình vì bệnh nhân COPD, hen tại Việt Nam

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương thông tin thực hiện Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 09/9/2025 của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân, ngành y tế đang chuyển mạnh từ tư duy tập trung khám bệnh, chữa bệnh sang chủ động triển khai các hoạt động phòng bệnh.

Trên thực tế, trong những năm qua, ngành y tế đã triển khai một số hoạt động, chương trình khám, phát hiện sớm, quản lý, hỗ trợ bệnh nhân COPD.

Từ năm 2015, công tác phòng, chống COPD đã được đưa vào trong Chiến lược quốc gia phòng, chống bệnh không lây nhiễm. Bộ Y tế cùng các hội chuyên ngành trong nhiều năm qua đã thành lập các đơn vị quản lý COPD trên toàn quốc.

Tính đến năm 2024, cả nước có hơn 300 phòng quản lý ngoại trú COPD và hen phế quản; gần 3.000 trạm Y tế xã, phường triển khai hoạt động dự phòng và phát hiện sớm COPD và hen phế quản, gần 700.000 người bệnh đang được quản lý tại các cơ sở y tế.

Cùng đó, Chương trình Vì lá phổi khỏe, là sáng kiến đa quốc gia của AstraZeneca nhằm nâng cao chất lượng quản lý ngoại trú bệnh hen và COPD tại 9 quốc gia Châu Á cũng đã được triển khai tại Việt Nam.

Ở giai đoạn 1 (2017 - 2020) chương trình đã được triển khai trong khuôn khổ hợp tác giữa AstraZeneca và các hội chuyên ngành dưới sự quản lý của Cục Quản lý khám, chữa bệnh - Bộ Y tế. Qua giai đoạn 2 (2021 - 2023), chương trình đã được mở rộng sang các lĩnh vực ung thư phổi và hen trẻ em.

Từ khi triển khai tới nay, Vì lá phổi khỏe đã và đang tiếp cận, quản lý hơn 170.000 bệnh nhân, hỗ trợ thiết lập hơn 150 phòng khám ngoại trú hen và COPD đạt chuẩn.

Đồng thời, mạng lưới ACOCU nhằm hỗ trợ người bệnh COPD ngay từ giai đoạn hơi thở còn ổn định, không đợi đến khi bùng phát triệu chứng phải cấp cứu đã được hình thành bới PGS.TS Lê Thị Tuyết Lan (hiện là Chủ tịch Hội Hen - Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng TP.HCM) từ 25 năm trước.

Theo bác sĩ nếu quản lý tốt hen và COPD giai đoạn này, người bệnh sẽ giảm được 90% chi phí điều trị do không phải điều trị trái tuyến. Chi phí điều trị cũng được BHYT chi trả. Đến nay, mô hình đã có mạng lưới 250 đơn vị được thành lập tại các cơ sở y tế rộng khắp cả nước.

BS Lan bày tỏ mong muốn mô hình sẽ tiếp tục lan rộng đến tất cả các trạm y tế để những người bệnh tuổi cao, khuyết tật… cũng được chăm sóc trong giai đoạn ổn định và tiếp cận điều trị dễ dàng hơn, không bỏ ai lại phía sau.

Bên cạnh nỗ lực của ngành y tế, của cơ sở y tế, đơn vị liên quan, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương trong phát biểu hưởng ứng Ngày COPD thế giới mới đây đã kêu gọi mỗi người dân hãy chủ động phòng bệnh COPD để bảo vệ sức khỏe của mình và cả cộng đồng,

Cụ thể như: không hút thuốc lá, thuốc lào, duy trì lối sống khỏe mạnh với chế độ dinh dưỡng và vận động thể lực hợp lý; xây dựng môi trường làm việc lành mạnh, trang bị bảo hộ đầy đủ, tránh tiếp xúc khói bụi, hóa chất hơi độc; sử dụng các nguồn năng lượng sạch, tránh khói bếp than củi trong sinh hoạt.

Mặt khác, cần chủ động đi kiểm tra sức khỏe khi có triệu chứng ho, khó thở để được khám, phát hiện sớm và điều trị bệnh kịp thời. Đối với người bệnh COPD, việc theo dõi sức khỏe định kỳ và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ là chìa khóa giúp người dân sống khỏe mạnh và nâng cao chất lượng cuộc sống.