Chuyên gia lo ngại xây đường sắt đô thị dọc sông Hồng ảnh hưởng hành lang thoát lũ

Đề xuất xây đường sắt đô thị dọc sông Hồng

Liên danh Tập đoàn Đèo Cả - Văn Phú vừa báo cáo kết quả sơ bộ về Dự án đại lộ - cảnh quan sông Hồng sau hơn hai tháng nghiên cứu. Dự án có tổng mức đầu tư dự kiến 300.000 tỷ đồng, bao gồm đại lộ dài khoảng 80 km, chạy dọc theo hai bên bờ sông từ cầu Hồng Hà đến cầu Mễ Sở. Đại lộ này sẽ bao gồm 67 km cầu cạn, 10 km hầm chui qua cầu với 6 làn xe.

Liên danh nhà đầu tư đề xuất xây dựng tuyến đường sắt đô thị dài khoảng 84 km với 82 km cầu cạn và 2 km hầm chui chạy dọc hai bên sông Hồng. Ngoài ra, dự án có 3.300 ha để phát triển không gian cây xanh, 8 công viên và các khu vực công cộng, biến khu vực ven sông thành một điểm nhấn cảnh quan phục vụ dịch vụ, du lịch.

Về phương thức triển khai, Liên danh nhà đầu tư đề xuất điều chỉnh quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng, chia làm ba dự án độc lập gồm: Dự án đầu tư công giải phóng mặt bằng do UBND TP Hà Nội thực hiện; dự án PPP Đại lộ - cảnh quan sông Hồng; dự án PPP Monorail sông Hồng.

Về giải pháp thi công, đơn vị tư vấn đưa ra giải pháp cầu cạn đi ngoài đê kết hợp với hệ thống hầm chui, nhằm đảm bảo việc kết nối tuyến đường liền mạch nhưng không làm ảnh hưởng đến các công trình lịch sử hiện hữu, phát triển mạng lưới giao thông đa phương thức. Các nút giao khác mức đảm bảo an toàn, tiện ích, đặc biệt phát triển không gian xanh để bảo tồn thiên nhiên và các công trình lịch sử đang tồn tại.

KTS Trần Huy Ánh, Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội, cho rằng cần xem xét sự phù hợp pháp lý trước các đề xuất của Liên danh Đèo Cả - Văn Phú, bởi dự án ảnh hưởng trực tiếp đến hành lang thoát lũ của sông Hồng đoạn chảy qua Thủ đô.

Theo quy hoạch, phân khu đô thị sông Hồng có chức năng chính là không gian thoát lũ. Đoạn qua khu vực đô thị trung tâm đã được xác định tại Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

"Quy hoạch trong không gian thoát lũ từ đê cấp 1 (tả ngạn) tới đê cấp đặc biệt (hữu ngạn) hiện nay dựa trên nguyên tắc: Không nâng cao các tuyến đê bối hiện có, không xây dựng đê bối mới; không thu hẹp không gian thoát lũ; không đề xuất đê mới trong phạm vi đê cũ; không làm thay đổi mục tiêu và tiêu chuẩn phòng, chống lũ của hệ thống sông theo Quyết định 257/QĐ-TTg ngày 18/2/2016.

Như vậy, các công trình làm cầu, đắp đường trong lòng đê cũ không được nâng cao, không tạo thành địa hình đê bối mới, không thu hẹp không gian thoát lũ… Những đề xuất mới chưa làm rõ việc nghiên cứu tổng khối tích các công trình kiến trúc sẽ ảnh hưởng thế nào tới chức năng chính là thoát lũ của sông Hồng.

Trong Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021–2030, tầm nhìn 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 2024, có nội dung: "Nghiên cứu, xây dựng đập dâng trên sông Hồng, sông Đuống theo quy hoạch phòng, chống thiên tai và thủy lợi để dâng cao mực nước vào mùa cạn, tạo không gian cảnh quan, làm sống lại các dòng sông, tạo nguồn cấp nước ổn định phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô và sản xuất trong vùng".

Hành lang thoát lũ sông Hồng là an toàn của hàng triệu người

Một số chuyên gia, nhà quy hoạch hoan nghênh các ý tưởng để phát triển hạ tầng đô thị Hà Nội, trong đó có hạ tầng giao thông. Với đề xuất nghiên cứu trục đại lộ và cảnh quan ở hai bên bờ sông Hồng, một số ý kiến cho rằng, qua nghiên cứu thông tin và phối cảnh vị trí dự kiến xây dựng hai trục đường cho thấy nằm trọn trong hành lang thoát lũ và hành lang bảo vệ đê điều (sông Hồng). Hơn nữa, ngoài làm hai trục đường, dự án còn khai thác, sử dụng đến các quỹ đất ở hành lang ven sông, ven đê rất lớn, lên đến khoảng 7.800 ha.

Như vậy đề xuất dự án đã vướng vào hành lang thoát lũ và hành lang bảo đê điều của Luật đê điều, nhưng chưa thấy nhà đầu tư đưa ra hướng giải quyết khi đề xuất chưa phù hợp với cơ sở thực tiễn và cơ sở pháp lý là Luật Đê điều.

PGS.TS Đào Trọng Tứ (Trung tâm Phát triển bền vững tài nguyên nước và thích nghi biến đổi khí hậu, Mạng lưới sông ngòi Việt Nam) cho rằng, trước tiên việc xây dựng hay phát triển các công trình khu vực ngoài đê cần tuân theo các quy định của pháp luật, đảm bảo an toàn hành lang thoát lũ. Cần phải xác định rõ ràng khu vực thoát lũ thì việc gì được làm và không được làm. Tiếp theo đó cần căn cứ quy hoạch phân khu để có những ứng xử phù hợp.

GS.TS Đào Xuân Học – nguyên Thứ trưởng Bộ NN&PTNT cho biết, nguyên tắc lớn nhất khi thực hiện quy hoạch liên quan đến một con sông là phải đảm bảo tiêu chí thoát lũ, bởi nó phục vụ công tác phòng, chống thiên tai; phải đảm bảo an toàn tính mạng của người dân trước hết, trên hết, sau đó mới tính tới các yếu tố phát triển kinh tế - xã hội.

Hiện nay, khí hậu toàn cầu biến đổi rất mạnh. Nhiệt độ nước biển tăng lên, dâng cao, cung cấp thêm năng lượng cho các trận bão, làm cho mưa bão thêm cực đoan. Diện tích và chất lượng rừng đang suy giảm càng khiến nhiệt độ Trái đất, nước biển tăng lên.

Các đô thị, siêu đô thị do con người xây dựng cũng góp phần làm cho khí hậu Trái đất biến đổi. Chúng ta có thể nhận thấy, nhiệt độ trung bình ở đô thị có thể chênh 1 - 2 độ với vùng nông thôn. Rồi chất thải sinh hoạt tăng lên, mật độ phương tiện giao thông dày đặc, bê tông hoá khắp nơi… Tất cả điều đó tạo nên trạng thái cực đoan của khí hậu. Bão lớn hơn, mưa lớn hơn, hạn hán cũng khốc liệt hơn.

Đối với các đô thị, tác động của mưa bão có thể gây ra ngập lụt. Điều này có phần do quy hoạch. Khi anh "cứng hoá" tất cả mặt đất, diện tích cây xanh, lòng sông bị thu hẹp, dẫn đến áp lực cho tiêu, thoát nước.

Trước đây, diện tích mặt đất có thể ngấm nước được khoảng 30%. Nhưng khi bê tông hoá rồi, toàn bộ lượng mưa xuống sẽ tạo thành dòng chảy. Hạ tầng ngay lập tức chưa thể đáp ứng được, trong khi mưa cực đoan diễn ra nhiều.

Nguyên tắc lớn nhất khi thực hiện quy hoạch liên quan đến một con sông là phải đảm bảo tiêu chí thoát lũ, bởi nó liên quan đến phòng, chống thiên tai, đảm bảo an toàn tính mạng của người dân trước hết, trên hết, sau đó mới tính tới các yếu tố phát triển kinh tế - xã hội. Tiêu chí đó là không được bỏ.

Khi quy hoạch sông Hồng, hành lang thoát lũ phải đảm bảo không được vi phạm, để đáp ứng quy hoạch thoát lũ khoảng 28.000 mét khối/giây. Khu vực này không được động đến, đó là nguyên tắc.

Còn khu vực ngoài hành lang thoát lũ, có thể tính toán, từ bờ sông đến khu vực nào, khoảng bao nhiêu mét thì có thể trồng hoa, có thể bố trí các hạng mục đáp ứng nhu cầu văn hoá, vui chơi giải trí của người dân. Những khu này có thể không được xây dựng, những năm lũ lớn đương nhiên có thể bị ngập. Khu vực nào được xây dựng, người dân có thể ở, cụ thể bố trí ra sao cần phải tính toán, phối hợp với bên quản lý đê điều.