Hiểm họa từ thói quen tự mua và sử dụng thuốc kháng sinh
Kháng sinh thường bị nhiều người sử dụng sai cách, chẳng hạn như tự mua về uống khi bị ho hay sốt mà không qua thăm khám. Thói quen tưởng chừng vô hại này lại là nguyên nhân thúc đẩy tình trạng kháng thuốc – vấn đề y tế toàn cầu đáng lo ngại.
1. Thực trạng về tự ý sử dụng thuốc kháng sinh trong cộng đồng
Nội dung
- 1. Thực trạng về tự ý sử dụng thuốc kháng sinh trong cộng đồng
- 1.1 Mua bán thuốc kháng sinh mà không có đơn
- 1.2 Tự ý điều trị, lạm dụng
- 2. Hậu quả nghiêm trọng của việc lạm dụng kháng sinh
- 2.1 Gia tăng tình trạng kháng kháng sinh
- 2.2 Khó khăn trong điều trị
- 2.3 Gây hại cho sức khỏe cá nhân
- 3. Giải pháp và nỗ lực của các cơ quan chức năng
1.1 Mua bán thuốc kháng sinh mà không có đơn
Theo quy định của Bộ Y tế, kháng sinh là nhóm thuốc kê đơn, chỉ được sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ và không được phép bán tự do. Tuy nhiên, thực tế tại nhiều địa phương cho thấy người dân vẫn dễ dàng mua được kháng sinh, kể cả những loại có tác dụng mạnh hoặc biệt dược, mà không cần đơn thuốc.Nhiều khảo sát ghi nhận một tỷ lệ lớn nhà thuốc vẫn sẵn sàng bán kháng sinh theo yêu cầu của khách, đặc biệt ở khu vực nông thôn hoặc các quầy thuốc nhỏ lẻ. Những loại kháng sinh thường bị lạm dụng và dễ mua nhất là amoxicillin, azithromycin hay ciprofloxacin, chủ yếu dựa trên mô tả triệu chứng của người bệnh mà không qua thăm khám y tế.Sự cạnh tranh giữa các nhà thuốc cùng với tâm lý muốn đáp ứng ngay nhu cầu của khách hàng là những nguyên nhân khiến tình trạng bán kháng sinh không cần đơn vẫn phổ biến. Bên cạnh đó, việc giám sát và xử lý chưa thật sự chặt chẽ từ phía cơ quan chức năng cũng tạo điều kiện để hành vi này tiếp diễn.
1.2 Tự ý điều trị, lạm dụng
Thói quen tự ý điều trị bằng kháng sinh cũng là một vấn đề nghiêm trọng. Nhiều người dân có thói quen tự chẩn đoán bệnh cho mình hoặc người thân. Sau đó ra hiệu thuốc mô tả triệu chứng và mua thuốc theo kinh nghiệm hoặc lời khuyên của người bán thuốc, thay vì đến cơ sở y tế để được thăm khám.Tình trạng sử dụng lại đơn thuốc cũ khi có triệu chứng tương tự cũng rất phổ biến, mà không biết rằng mỗi lần bệnh có thể có diễn biến khác nhau và cần loại kháng sinh phù hợp.Một số người còn lạm dụng kháng sinh như một "thần dược", cho rằng nó có thể chữa khỏi mọi bệnh, kể cả các bệnh do virus gây ra như cảm cúm thông thường. Nhiều người không phân biệt được bệnh do virus và bệnh do vi khuẩn; không hiểu rõ cơ chế hoạt động của kháng sinh, cũng như hậu quả nghiêm trọng của việc kháng thuốc. Họ tin rằng kháng sinh càng mạnh thì càng tốt, hoặc cần phải sử dụng kháng sinh ngay lập tức khi có dấu hiệu bệnh để nhanh khỏi.2. Hậu quả nghiêm trọng của việc lạm dụng kháng sinh
2.1 Gia tăng tình trạng kháng kháng sinh
Đây là hậu quả nguy hiểm và cũng được nhắc đến nhiều nhất. Việc sử dụng kháng sinh không đúng loại, không đủ liều hoặc không đủ thời gian điều trị sẽ khiến vi khuẩn không bị tiêu diệt hoàn toàn, mà còn có cơ hội thích nghi và trở nên kháng thuốc.Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã xếp Việt Nam vào nhóm các quốc gia có tỷ lệ kháng kháng sinh cao. Hiện nay, đã xuất hiện nhiều loại vi khuẩn "đa kháng" (kháng với nhiều nhóm kháng sinh) và thậm chí là "toàn kháng" (kháng với tất cả các loại kháng sinh).2.2 Khó khăn trong điều trị
Khi vi khuẩn đã kháng thuốc, việc điều trị các bệnh nhiễm khuẩn thông thường trở nên khó khăn, phức tạp và tốn kém hơn. Nhiều trường hợp phải sử dụng các loại kháng sinh thế hệ mới, đắt tiền hơn...Tại buổi họp báo công bố khởi động Chương trình Cộng đồng về phòng, chống kháng kháng sinh từ cuối năm 2024, đưa ra thông tin: Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), từ năm 2020-2023 Việt Nam có gần 270.000 ca tử vong do đề kháng kháng sinh, tức là bình quân mỗi năm có gần 70.000 ca tử vong liên quan đến kháng kháng sinh.2.3 Gây hại cho sức khỏe cá nhân
Việc lạm dụng kháng sinh còn gây ra nhiều tác dụng phụ như rối loạn hệ vi sinh đường ruột (gây tiêu chảy), tổn thương gan, thận và có thể dẫn đến dị ứng, sốc phản vệ.
