Lời cảnh báo 'sống còn' từ chuyên gia trước hiểm họa đuối nước

Thực trạng đáng báo động

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm, toàn cầu ghi nhận khoảng 300.000 ca tử vong do đuối nước, trong đó trẻ em dưới 5 tuổi chiếm gần một phần tư. Đáng báo động hơn, đuối nước là nguyên nhân tử vong đứng thứ tư ở nhóm trẻ từ 1-4 tuổi và thứ ba ở độ tuổi từ 5-14. WHO cũng chỉ rõ, 92% số ca tử vong do đuối nước xảy ra ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Dù tỷ lệ tử vong đã giảm trong hai thập niên qua, nhưng mức giảm hiện tại vẫn chưa đủ để đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững.

Tại Việt Nam, theo Cục Bà mẹ và Trẻ em (Bộ Y tế), trung bình mỗi năm có khoảng 1.900 trẻ em tử vong do đuối nước, biến đây thành một trong những nguyên nhân hàng đầu. Các vụ đuối nước chủ yếu xảy ra tại cộng đồng (chiếm tới 76,6%) và ngay trong khuôn viên gia đình (22,4%). Đặc biệt, trẻ em ở khu vực nông thôn có nguy cơ đuối nước cao gấp đôi so với trẻ em thành thị.

Chỉ riêng trong năm 2024, cả nước đã ghi nhận hơn 500 vụ tai nạn đuối nước, cướp đi sinh mạng của 577 trẻ em. Đuối nước hiện là một trong 10 nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở nhóm trẻ từ 5-14 tuổi. Mỗi dịp hè đến, nỗi lo này lại càng tăng lên khi nhiều em nhỏ tìm đến ao hồ, sông suối để vui chơi mà thiếu đi sự giám sát cần thiết từ người lớn.

Chỉ biết bơi chưa đủ, phải biết bơi an toàn

Vào mỗi dịp cuối tuần trong kỳ nghỉ hè, các bể bơi ở Hà Nội lại càng tấp nập hơn thường ngày. Nhiều bậc phụ huynh tranh thủ đưa con em mình đến học bơi, bởi họ ngày càng nhận thức rõ rằng, bơi lội là một kỹ năng sống còn giúp trẻ tự bảo vệ mình khi gặp nguy hiểm dưới nước.

Thầy Nguyễn Văn Cảnh (cử nhân Giáo dục thể chất Trường Đại học Thể dục thể thao Bắc Ninh, Y sĩ Phục hồi chức năng), với hơn 20 năm kinh nghiệm dạy bơi chỉ ra rằng có nhiều nguyên nhân dẫn đến tai nạn đuối nước ở trẻ. Nguyên nhân phổ biến nhất là thiếu sự giám sát của người lớn và sự chủ quan của bố mẹ khi để trẻ tự do vui chơi tại những khu vực nguy hiểm. Ngoài ra, tai nạn đuối nước còn do trẻ không biết bơi, hoặc chưa được dạy kỹ năng đảm bảo an toàn và xử lý tình huống khi bơi.

"Trẻ em học biết bơi thôi chưa đủ mà cần học các kỹ năng an toàn trong môi trường nước để biết bơi an toàn, biết tự cứu mình khi bị rơi xuống nước, biết thoát hiểm khi đang bơi bị đuối sức hoặc gặp các tình huống xấu", thầy Cảnh nhấn mạnh.

Thực tế cho thấy, có những trường hợp trẻ đã biết bơi nhưng khi gặp tai nạn vẫn không thể tự cứu mình. Hoặc có nhiều người biết bơi giỏi nhưng chưa biết cách cứu đuối an toàn đã vội vàng nhảy xuống nước cứu đuối, dẫn đến tử vong cả người cứu và người bị nạn. Vì vậy, việc học cứu đuối đúng cách là vô cùng quan trọng cho cả người biết bơi và người không biết bơi.

Thầy Cảnh khuyến nghị trẻ phải biết áp dụng các kỹ năng sinh tồn dưới nước như: kỹ năng xác định đích bơi đến, đu bám, trèo lên bờ, sử dụng vật nổi từ dưới nước và đặc biệt là kỹ năng xoay lật người, nổi ngửa… để bình tĩnh ứng phó khi gặp các tình huống nguy hiểm. Trong trường hợp chưa biết bơi, các em được học kỹ năng nổi, kỹ năng sinh tồn sẽ phần nào giúp các em biết phòng tránh đuối nước. Để cứu người khác, trẻ tuyệt đối không được tiếp xúc trực tiếp với nạn nhân mà phải tìm kiếm thật nhanh các vật có thể nổi được như phao, can nhựa, lốp xe... hoặc sào, gậy, dây, đoạn cây khô… quăng xuống để người đó bám vào, rồi la hét tìm người trợ giúp.

Sơ cứu đúng cách là chìa khóa vàng cứu sống nạn nhân

Bên cạnh việc trang bị kỹ năng phòng tránh, việc sơ cấp cứu ban đầu đúng cách khi gặp người bị đuối nước đóng vai trò cực kỳ quan trọng, quyết định sự sống còn và mức độ di chứng cho nạn nhân.

Theo TS.BS Phan Hữu Phúc - Viện trưởng Viện Đào tạo và Nghiên cứu Sức khỏe Trẻ em, Bệnh viện Nhi Trung ương, nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ bị đuối nước không phải do phổi đầy nước, mà chủ yếu là tổn thương não không hồi phục do thiếu oxy. Não bộ con người chỉ có thể chịu đựng tình trạng thiếu oxy trong vòng 4-5 phút. Nếu vượt qua ngưỡng thời gian này, khả năng tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề gần như không thể tránh khỏi.

Một sai lầm phổ biến là hành động dốc ngược trẻ lên vai rồi chạy vòng quanh với mục đích "cho nôn hết nước". "Cách xử lý này hoàn toàn không đúng và có thể khiến dịch từ dạ dày trào lên đường hô hấp, gây tắc nghẽn, đồng thời làm chậm quá trình hồi sức tim phổi – vốn là bước can thiệp quan trọng nhất. Trong những phút đầu tiên, điều quan trọng không phải là "lấy nước ra khỏi phổi" mà là phải khôi phục tuần hoàn và hô hấp", TS.BS Phan Hữu Phúc cảnh báo.