Ở các miền quê Việt Nam có những thứ quả bình dị, mộc mạc nhưng có sức hấp dẫn riêng. Những thứ quả này có thể chế biến ra các món ăn vừa thơm ngon vừa độc đáo, trong đó có trái bình bát.
Trái bình bát còn gọi là na xiêm, là thứ quả gắn với tuổi thơ của nhiều người
Trái bình bát (hay còn gọi là na xiêm) có ở khắp 3 miền, nhưng nhiều nhất là ở các tỉnh miền Tây. Thứ quả này gắn với tuổi thơ của thế hệ 8X, 9X, đến bây giờ nhắc lại chắc chắn nhiều người vẫn còn nhớ tới.
Trái bình bát nhỏ gọn trong lòng bàn tay, có hình tựa như quả tim nhưng lại tròn trịa và đầy đặn hơn. Khi còn non, quả có màu xanh, đến độ chín mùi, lớp vỏ dần chuyển sang màu vàng và thoảng mùi thơm đặc trưng, dễ chịu. Trái chín gặp cơn gió nhẹ sẽ rụng xuống đất. Khi bổ đôi, thịt quả bình bát cũng chia thành những múi nhỏ tương tự như mãng cầu và cho rất nhiều hạt.
Trái bình bát có múi giống quả na, nhưng vị chua chua thanh thanh chứ không ngọt sắc
Thứ quả này thường được dầm với đường, đá, thành món giải khát mùa hè được nhiều người yêu thích
Cây bình bát là loại cây thân gỗ nhỡ, cao từ 2-3m, tán lá rộng, có nhiều phân nhánh nhỏ. Lá cây bình bát mọc so le, có mùi hôi rất khó ngửi. Trước đây, ở những vùng đất thấp ven sông, có nhiều phèn, cùng với khí hậu nóng ẩm, cây bình bát mọc hoang khắp lối, tạo nên một màu xanh ngát cả vùng.
Chị Bích Hòa (ở An Giang) kể lại: "Tôi vẫn còn nhớ hồi còn bé, mỗi khi đi học về, cả đám bạn đi dọc theo mé kênh để hái trái bình bát. Hễ thấy quả nào bắt đầu đổi màu cũng tranh thủ hái, sau đó chia nhau mang về ủ trong lu gạo, ngày hôm sau là trái chín. Còn trái nào chín vừa rụng xuống đất thì bẻ ra ăn ngay tại chỗ để cảm nhận trọn vẹn cái vị vừa ngọt, vừa có mùi thơm đặc biệt. Ăn không hết thì mang về nhà, bỏ vào ly, rồi dầm với đá, đường, ngọt lịm và mát lạnh.
Đến bây giờ thứ quả này không có nhiều, thỉnh thoảng về quê đi chợ thấy có người bán là tôi mua ngay. Ăn lại vẫn thấy rất hấp dẫn, cả tuổi thơ ùa về".
Trước đây trái bình bát mọc bạt ngàn, chín rụng đầy vườn, còn bây giờ muốn mua bình bát phải tìm khắp nơi
Theo chị Hòa, trái bình bát vào mùa từ khoảng tháng 4 đến tháng 8, nó không ngọt lịm như quả na mà có vị chua chua, thanh thanh, phần ruột bên trong giống na bở nhưng múi thịt mỏng hơn.
Trên chợ mạng và các sàn thương mại điện tử, trái bình bát được bán với giá từ 70.000-120.000 đồng/kg. Vào mùa, nhiều người tìm mua thứ quả này vừa để ăn lại thứ quả của tuổi thơ, vừa là món giải khát hấp dẫn.
Bình bát dầm đường đá, cho tủ lạnh, ăn vừa mát vừa thơm ngon
Rao bán bình bát trên chợ mạng, chị Nga Nguyễn (ở TP.HCM) cho biết khoảng 2 năm gần đây trái bình bát rộ lên, nhiều người tìm mua chứ trước đó hầu như không ai hỏi tới.
"Trái bình bát nhanh chín, khó bảo quản vì thế mỗi lần tôi chỉ lấy vài khoảng 50 cân bán lẻ, nếu ai đặt muộn thì phải chờ đến chuyến sau. Nhiều người ở thành phố chưa biết đến thứ quả này thì mua về ăn thử rồi tấm tắc khen. Ngoài cách dầm đá đường đơn giản thì người ta còn dùng nạc bình bát (bỏ hột) để làm kem lạnh,vừa lạ vừa ngon, vừa bổ dưỡng với sức khỏe", chị Nga chia sẻ.
Nhiều địa chỉ bán trái bình bát tươi trên chợ mạng
Chị Nga cho biết nếu vào đúng mùa, nguồn cung dồi dào, trái bình bát có giá khoảng 90.000 đồng/kg, còn cuối mùa giá đắt hơn một xíu, có thể lên tới 120.000 đồng/kg.
Ngoài trái tươi, bình bát xanh phơi khô, đóng túi được bán từ 150.000-190.000 đồng/kg, người bán giới thiệu bình bát khô có thể dùng như một loại dược liệu hỗ trợ điều trị một số bệnh như tiêu chảy, ngứa ngáy, mề đay, lao phổi, tiểu đường...