Nhận diện hàng rởm từ kênh tiếp thị của người nổi tiếng

Không đặt hoàn toàn niềm tin vào người nổi tiếng

Công an vừa khởi tố, bắt tạm giam 8 bị can về tội "Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm" và "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng" từ Công ty CP Dược quốc tế Rance Pharma và Công ty CP Dược dinh dưỡng Hacofood Group với khoảng 573 nhãn hiệu sữa bột các loại làm giả.

Điều đáng nói là sữa giả này được nhiều người nổi tiếng là nghệ sỹ, những người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội quảng cáo, lăng xê với lời đảm bảo về chất lượng. Sự việc khiến không ít người tiêu dùng hoang mang về mức độ tin cậy các sản phẩm mà người nổi tiếng quảng cáo.

Những năm gần đây, hàng loạt nghệ sỹ dính ồn ào quảng cáo sản phẩm kém chất lượng không chỉ riêng về sản phẩm sữa. Nghệ sĩ Hồng Vân từng xin lỗi khán giả khi quảng cáo về một viên sủi thảo dược bị Cục An toàn thực phẩm cảnh báo không đúng công dụng như quảng cáo. Phương Mỹ Chi, Đức Phúc... cũng từng lên tiếng xin lỗi khi nhận quảng cáo sai, khiến công chúng hoang mang vì đặt niềm tin nhầm chỗ.

Trong kinh doanh online, nhất là các phiên livestream, không ít người tiêu dùng thường tin tưởng rằng những người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội, văn nghệ sỹ hay còn gọi là KOC, KOL là người có mức độ hiểu biết, từng sử dụng sản phẩm nên sẽ cho những tư vấn khách quan, góp ý cụ thể có thể định hướng cho người mua. Tuy nhiên, hiện vẫn có một bộ phận KOL, KOC vì lợi nhuận mà không chú trọng đến trách nhiệm của người bán hàng nên gây ra hậu quả cho thị trường, nền kinh tế.

Ông Nguyễn Viết Hồng, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Quyền lợi Người tiêu dùng TP.HCM cho biết, các cơ quan chức năng đang mạnh tay xử lý những nơi làm và bán hàng giả, đặc biệt là trên mạng. Điều này sẽ giúp thị trường online được siết chặt hơn. Ông nhấn mạnh đây là hồi chuông cảnh tỉnh cho các cơ sở kinh doanh cần chấn chỉnh lại, kẻo rơi vào vòng lao lý.

Tuy nhiên, ông Hồng cũng thừa nhận việc mua bán online vẫn còn nhiều kẽ hở do phát triển quá nhanh. Do đó, cần siết chặt việc xác minh người bán và kiểm tra sau khi bán hàng, nhất là trên các sàn thương mại điện tử.

Để tránh bị lừa, ông Hồng khuyên người tiêu dùng nên ghi nhớ 4 điều sau khi mua sắm online: Thứ nhất, chỉ mua hàng ở các website, sàn thương mại điện tử uy tín, được cấp phép; Thứ hai, cẩn thận với sản phẩm có giá rẻ bất ngờ – nên kiểm tra xem có đúng là đang có khuyến mãi thật không; Thứ ba, tìm hiểu kỹ chính sách đổi trả của cửa hàng – nếu thấy không rõ ràng thì nên cân nhắc; Thứ tư, chỉ mua hàng khi người bán có xuất hóa đơn rõ ràng. Về phía doanh nghiệp, cũng cần chủ động chống hàng giả bằng cách dùng công nghệ và kiểm soát chặt hệ thống phân phối.

Theo TS Nguyễn Mạnh Hùng, chuyên gia về bảo vệ người tiêu dùng, luật Bảo vệ người tiêu dùng 2023 cũng quy định tổ chức, cá nhân kinh doanh không được phép lừa dối hoặc gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng thông qua việc cung cấp thông tin sai lệch, không đầy đủ, không chính xác về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mà tổ chức, cá nhân kinh doanh bán, cung cấp.

Đối chiếu các quy định của pháp luật, liên quan tới việc quảng cáo sữa giả, hành vi quảng cáo quá lố, phóng đại, sai sự thật về công dụng của sản phẩm là hành vi vi phạm pháp luật về quảng cáo, bảo vệ người tiêu dùng và có thể bị phạt hành chính, thậm chí xử lý hình sự theo quy định của pháp luật.

Quản lý người bán hàng trên mạng thế nào?

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, nguyên giảng viên cao cấp Học viện Tài chính cho biết, một trong những thủ đoạn phổ biến nhất là chốt đơn ngoài sàn. Sau khi chốt đơn trong các buổi bán hàng phát sóng trực tiếp (livestream) qua các nền tảng, người bán sẽ hướng dẫn khách hàng thanh toán qua chuyển khoản hoặc tin nhắn, không ghi rõ nội dung giao dịch, từ đó tránh việc lập hóa đơn và kê khai thuế. Việc không có hóa đơn, chứng từ rõ ràng sẽ giúp những nhà bán hàng trực tuyến dễ dàng che giấu doanh thu, gây khó khăn cho việc kiểm tra, truy thu thuế.

Các cá nhân livestream bán hàng trên mạng xã hội đang là một trong những đối tượng khó quản lý thuế nhất. Sự linh hoạt, không ràng buộc bởi các quy định kinh doanh truyền thống khiến việc xác định danh tính, thu nhập và các giao dịch của họ trở nên vô cùng khó khăn. Việc không đăng ký kinh doanh, địa chỉ kinh doanh không cố định, thậm chí là việc sử dụng nhiều tài khoản mạng xã hội khác nhau với các thông tin không trùng khớp đã tạo ra nhiều rào cản trong công tác quản lý thuế.

Thời gian qua, thông tin về những phiên livestream trên TikTok đạt doanh số "khủng" lên tới hàng trăm tỷ đồng khiến không ít người ngạc nhiên về mức lợi nhuận mà bán hàng online có thể đạt được, nhưng con số thuế thu về từ các hoạt động này lại chưa thật sự tương xứng.

Theo PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, nghệ sĩ hay người nổi tiếng vốn có sức ảnh hưởng lớn, đặc biệt là với người hâm mộ. Đó là lý do nhiều nhà sản xuất, các nhãn hàng đã lợi dụng triệt để khi mời các nghệ sĩ quảng cáo cho sản phẩm của mình. Đáng tiếc là có nhiều nghệ sĩ vì lợi ích trước mắt hoặc không tìm hiểu kĩ sản phẩm mà quảng cáo sai sự thật, "ngó lơ" công dụng thực sự của sản phẩm đối với sức khỏe người dùng miễn bán được nhiều hàng. Ảnh hưởng của một người nghệ sĩ càng lớn thì sản phẩm càng được nhiều người tin dùng và hàng sẽ bán được nhiều.

Chuyên gia cho rằng các cơ quan phụ trách văn hóa, thông tin và truyền thông cần chấn chỉnh hoạt động quảng cáo trên mạng xã hội; các cơ quan quản lý nghệ sĩ, người nổi tiếng cần có biện pháp xử lý thích đáng những cá nhân có hành vi quảng cáo sai sự thật, trái quy định pháp luật.

Những người nổi tiếng phải hiểu rõ về sản phẩm mà mình quảng cáo để tránh tiếp tay cho hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng. Người nổi tiếng phải chịu trách nhiệm trước pháp luật và công chúng. Bên đề nghị quảng cáo và bên nhận quảng cáo phải ký hợp đồng rõ ràng và khi ký hợp đồng quảng cáo, bên nhận quảng cáo phải tìm hiểu kỹ về tính pháp lý, chất lượng của sản phẩm.