Nhân lực là chìa khóa an toàn cho nhà máy điện hạt nhân

Cần cơ chế khuyến khích người theo học ngành điện hạt nhân

Đề án "Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực phục vụ phát triển điện hạt nhân đến năm 2035" vừa được Phó thủ tướng Lê Thành Long ký phê duyệt. Đề án này nhằm đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực phục vụ hai nhà máy điện hạt nhân tại Ninh Thuận đến năm 2030.

Cụ thể, nhà máy Ninh Thuận 1 và 2 sẽ có quy mô nhân lực lần lượt khoảng 1.920 và 1.980 người. Trong đó, hơn một nửa là kỹ sư, cử nhân, còn lại đạt trình độ cao đẳng. Đề án cũng đặt mục tiêu 670 người được đào tạo đại học và sau đại học ở nước ngoài.

Người được cử đi đào tạo ưu tiên là các sinh viên đã tốt nghiệp cùng nhóm ngành, có cam kết làm việc sau đào tạo. Sinh viên năm thứ nhất, thứ hai tại các trường trong nước cũng được lựa chọn đào tạo tại nước ngoài nếu có cam kết.

Điện hạt nhân là lĩnh vực đòi hỏi trình độ khoa học kỹ thuật cao, yêu cầu nguồn nhân lực chất lượng từ khâu thiết kế, công nghệ, xây dựng hạ tầng đến vận hành và quản lý pháp quy hạt nhân. Việc đào tạo nguồn nhân lực cho điện hạt nhân cần có sự chuẩn bị sớm và kỹ lưỡng. Thực tế, Việt Nam đang thiếu cả về số lượng và chất lượng, nhất là các nhà khoa học về loại năng lượng này.

Theo PGS.TS Đinh Văn Châu, Hiệu trưởng Trường Đại học Điện lực, việc đào tạo nguồn nhân lực cho điện hạt nhân cần có sự chuẩn bị hàng chục năm hoặc hơn, trước khi đưa nhà máy điện hạt nhân được đưa vào vận hành.

Về mặt chính sách, Nhà nước cần ban hành chiến lược phát triển khoa học hạt nhân-nguyên tử, trong đó có điện hạt nhân và an toàn để làm cơ sở tiền đề cho chiến lược phát triển khoa học, đào tạo liên quan. Nhà nước cũng cần đầu tư cơ sở vật chất cho các đơn vị đào tạo; đồng thời, cần tập hợp các nhân lực đã được đào tạo trước đây; có chính sách hỗ trợ tài chính, cấp học bổng cho sinh viên và cán bộ đi đào tạo về lĩnh vực điện hạt nhân và an toàn bức xạ.

Chìa khóa an toàn là nhân lực đảm bảo chất lượng

TS Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng Nguyên tử cho biết, qua quá trình nghiên cứu, tìm hiểu, từ hàng chục năm trước Việt Nam đã tính đến vấn đề điện hạt nhân và chuẩn bị lực lượng khi cử cán bộ đi đào tạo ở Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa.

Chủ trương tái khởi động dự án điện hạt nhân nhằm tạo bước phát triển mới. Trong bối cảnh hiện nay, tái khởi động dự án điện hạt nhân Ninh Thuận không chỉ là lời giải cho bài toán an ninh năng lượng quốc gia mà còn góp phần vào quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, bền vững, đưa khoa học, công nghệ và ngành công nghiệp đất nước phát triển lên tầm cao mới.

"Tôi cho rằng điều thuận lợi quan trọng nhất trong phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam đó là chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước và sự đồng thuận của người dân. Ngoài ra, người Việt Nam đam mê nghiên cứu, khám phá, rất giỏi các môn khoa học tự nhiên. Do đó, người Việt hoàn toàn có thể làm tốt khoa học kỹ thuật, đóng góp tốt nhất cho phát triển kinh tế - xã hội đất nước cũng như cho điện hạt nhân, năng lượng nguyên tử. Khi phát triển điện hạt nhân, Việt Nam sẽ phát triển khoa học kỹ thuật và các ngành công nghiệp", TS Trần Chí Thành nói.

Để có thể thực hiện thành công chương trình phát triển điện hạt nhân, đòi hỏi Việt Nam phải có đội ngũ cán bộ nghiên cứu, quản lý, vận hành, năng lực khoa học, công nghệ, sản xuất công nghiệp tốt hỗ trợ cho việc bảo đảm chất lượng trong triển khai xây dựng, đưa vào vận hành an toàn các nhà máy điện hạt nhân.

Vấn đề quan trọng nhất khi phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam là yếu tố con người, phải đào tạo nhân lực giỏi để có thể tham gia vào triển khai, vận hành dự án. Việt Nam cần phải có những chuyên gia hàng đầu về điện hạt nhân nếu muốn phát triển điện hạt nhân bền vững.

"Tôi cho rằng nhân lực là chìa khóa để phát triển điện hạt nhân thành công, hiệu quả và bền vững. An toàn điện hạt nhân là nhiệm vụ quan trọng để bảo đảm các nhà máy điện hạt nhân vận hành an toàn, hiệu quả, kinh tế. Vấn đề an toàn điện hạt nhân chủ yếu liên quan đến yếu tố con người.

Cùng với đó, Việt Nam phải hoàn thiện hệ thống cơ sở hạ tầng, đặc biệt hạ tầng pháp quy hạt nhân… Những thách thức khác của điện hạt nhân như vốn đầu tư lớn, hay chất thải phóng xạ, chúng ta sẽ tìm lời giải cùng với các đối tác và theo kinh nghiệm của các nước đã có điện hạt nhân", TS Trần Chí Thành nói.

Theo TS Trần Chí Thành, nhân lực hạt nhân bao gồm 3 mảng chính. Thứ nhất, nhân lực để làm việc tại các nhà máy của chủ đầu tư. Muốn có nguồn nhân lực này cần phải đào tạo đại học và đào tạo các khóa chuyên ngành sau đại học, huấn luyện… Để đào tạo được một đội ngũ nhân lực vận hành lò cần thời gian khoảng 10 năm. Nhiệm vụ này chúng ta sẽ giải quyết cùng các đối tác, tận dụng tối đa năng lực và điều kiện đào tạo trong nước đang có hiện nay.

Thứ hai, nguồn nhân lực nghiên cứu triển khai, có các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực này để hiểu biết về công nghệ và an toàn hạt nhân. Đội ngũ này cần triển khai lâu dài, đi theo chương trình điện hạt nhân, tuy nhiên chưa cấp bách như nhóm nhân lực trên.

Thứ ba, nhân lực của cơ quan pháp quy về hạt nhân. Thông thường ở các nước, nguồn nhân lực của cơ quan pháp quy hạt nhân được lựa chọn từ các nhà máy, chủ đầu tư dự án, nhân lực trong triển khai nghiên cứu, ứng dụng, những cán bộ đã có nhiều kiến thức, kinh nghiệm triển khai thực tế, nắm chắc luật pháp để có thể theo dõi, giám sát thực hiện an toàn.

Để có được các nguồn nhân lực này, tôi cho rằng một chương trình chung tổng thể quốc gia, quy định rõ ràng cụ thể là rất quan trọng. Việc đào tạo nguồn nhân lực phải kết hợp cả đào tạo trong nước và nước ngoài. Chúng ta có thể học hỏi kinh nghiệm đào tạo nhân lực từ các nước đang phát triển mạnh mẽ điện hạt nhân, các nước vừa mới xây dựng nhà máy điện hạt nhân.

Trong triển khai dự án, Việt Nam sẽ cố gắng tiếp thu nhiều nhất công nghệ tiên tiến.

'Tôi cho rằng Việt Nam có thể dần từng bước tham gia quá trình xây dựng, sản xuất thiết bị (từ dễ là các thiết bị phụ trợ đến phức tạp hơn đòi hỏi công nghệ cao). Cùng với đó từng bước đào tạo nguồn nhân lực trong nước để có thể làm chủ quá trình, nắm bắt, hiểu biết về công nghệ và thiết kế, tính toán phân tích và giám sát an toàn…',TS Trần Chí Thànhnêu ý kiến.

Tô Hội