Xe điện không giấy tờ 'tái xuất', xiết chất lượng bằng cách nào?

Xe điện giá rẻ trôi nổi quay trở lại thị trường

Trước đây, xe máy điện, xe đạp điện ở Việt Nam chủ yếu đến từ Trung Quốc, phần lớn không rõ nguồn gốc và chất lượng thấp. Sự xuất hiện và lớn mạnh của các hãng sản xuất trong nước, cùng mức giá giảm đáng kể, từng khiến dòng hàng này chững lại. Tuy nhiên, việc TP Hà Nội và TP HCM đang có kế hoạch hạn chế xe máy xăng đã khiến sức mua xe điện tăng mạnh, mở đường cho xe trôi nổi quay trở lại.

Mới đây, cơ quan chức năng kiểm tra 3 cửa hàng tại TP Hà Nội, phát hiện hàng chục xe máy điện nhãn hiệu Nijia và nhiều thương hiệu khác có dấu hiệu giả mạo. Đại diện Công ty TNHH Nijia Việt Nam xác nhận các xe này không phải sản phẩm do công ty sản xuất hoặc phân phối.

Kết quả điều tra của cơ quan công an cho thấy trong suốt nhiều tháng, một nhóm tội phạm đã thu thập dữ liệu xe chính hãng rồi tiến hành lắp ráp xe giả tại Bắc Ninh (cũ) với hơn 100 chiếc, trị giá hơn 1 tỉ đồng.

Số xe này được hợp thức hóa bằng giấy tờ giả - từ hóa đơn, phiếu kiểm định đến chứng nhận xuất xứ - trước khi bán cho nhiều cửa hàng ở TP Hà Nội. Xe được làm nhái nhìn gần như không khác gì hàng thật và được bán với giá rẻ hơn khoảng 4 triệu đồng/chiếc.

Trước đó, lực lượng quản lý thị trường từng ra quân tại nhiều tỉnh - thành, kiểm tra hàng trăm cửa hàng và phát hiện số lượng lớn xe điện trôi nổi. Nhiều mẫu xe nhập từ Trung Quốc, không qua kiểm định, không đạt tiêu chuẩn kỹ thuật, được rao bán tràn lan trên mạng xã hội và sàn thương mại điện tử với giá chỉ 6 - 10 triệu đồng/chiếc, dễ dàng đánh trúng tâm lý "ham rẻ" của khách hàng. Thực tế, phần lớn các sản phẩm này không có giấy chứng nhận chất lượng, không bảo hành, linh kiện như pin, sạc, động cơ đều sơ sài, nhanh hỏng, dễ gây cháy nổ, mất phanh hoặc chập điện.

Theo KS Phạm Mạnh Tân, chuyên gia nghiên cứu về xe điện, phần lớn các sản phẩm trôi nổi này không có giấy chứng nhận chất lượng, không được bảo hành, và sử dụng linh kiện kém chất lượng như pin tái chế hoặc chì - axít rẻ tiền. Điều này tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ rất cao, đặc biệt khi người dùng sạc xe trong nhà hoặc khu dân cư. Các bộ sạc và dây điện không đạt chuẩn, thiếu tính năng bảo vệ quá nhiệt, quá tải cũng là nguyên nhân chính dẫn đến nhiều vụ cháy xe điện trong thời gian qua.

Hơn nữa, nhiều xe trôi nổi được thiết kế để "lách luật" dưới dạng xe đạp điện nhưng thực tế có thể đạt tốc độ 50-60 km/giờ, gây nguy hiểm cho người điều khiển và các phương tiện khác. Hệ thống phanh kém hiệu quả, pin nhanh chai và bộ điều khiển dễ hỏng cũng là những rủi ro lớn trong quá trình vận hành. Một số đối tượng kinh doanh còn tìm cách đối phó bằng cách gắn bàn đạp để được xếp vào loại xe đạp điện, hoặc thiết kế 2 nguồn điện với 2 tốc độ khác nhau để né tránh kiểm tra.

Theo thống kê chưa đầy đủ từ Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), đến năm 2024, cả nước có khoảng 3 triệu xe máy và xe đạp điện đang lưu hành. Con số này cho thấy thị trường xe điện tại Việt Nam còn rất nhiều tiềm năng phát triển.

Trong bối cảnh thị trường xe máy điện tăng trưởng mạnh, việc kiểm soát chất lượng sản phẩm là yêu cầu cấp thiết. Nếu không có chính sách quản lý phù hợp, nguy cơ xe máy điện giá rẻ, không rõ nguồn gốc ồ ạt đổ bộ sẽ gây ra những hệ lụy nghiêm trọng về an toàn giao thông và môi trường.

Xiết chất lượng xe điện bằng cách nào?

PGS.TS Nguyễn Thị Tuyết Mai (Đại học Bách khoa Hà Nội) cho rằng sự tràn lan của xe điện giá rẻ, kém chất lượng là hệ quả từ những lỗ hổng trong chính sách kiểm soát. Bà đề xuất các cơ quan chức năng cần có biện pháp mạnh tay hơn để quản lý chất lượng sản phẩm, xác minh nguồn gốc xuất xứ và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

Cũng theo bà Mai, cần có quy định chặt chẽ trong việc nhập khẩu xe máy điện, yêu cầu các sản phẩm phải có giấy chứng nhận chất lượng và nguồn gốc rõ ràng. Đồng thời, lực lượng chức năng cần tăng cường kiểm tra, xử lý các cơ sở sản xuất, kinh doanh xe máy điện không phép hoặc sử dụng linh kiện không đạt chuẩn.

Xe điện giả không qua kiểm định. Pin có thể kém chất lượng, dễ chập cháy, gây cháy nổ. Hệ thống điện không đảm bảo an toàn, có thể dẫn đến tai nạn kỹ thuật nghiêm trọng. Đặc biệt, khi có sự cố, người tiêu dùng không thể đòi hỏi bảo hành hay hỗ trợ từ bất kỳ hãng sản xuất nào. Như vậy, mỗi chiếc xe điện giả ngoài kia là một quả bom di động đang chực chờ phát nổ.

Nhưng thiệt hại không chỉ dừng ở đó. Nếu những sự cố từ xe giả tiếp tục xảy ra như cháy nổ, tai nạn, thương tích…thì lòng tin của người dân vào xe điện sẽ giảm sút. Lúc đó, mọi nỗ lực chuyển đổi xanh của các cơ quan nhà nước, mọi đầu tư bài bản của các hãng xe uy tín, sẽ bị bóp nghẹt bởi hàng nhái, hàng trôi nổi.

GS.TS Mai Thanh Tùng, Đại học Bách khoa Hà Nội cảnh báo, người tiêu dùng nên thận trọng khi chọn mua xe điện; cần tìm mua hàng chính hãng, có thương hiệu vì được sản xuất và kiểm định an toàn, chế độ hậu mãi tốt.

Đặc biệt lưu ý đối với ắc quy xe điện, chuyên gia cho hay, thông thường, ắc quy gồm 2 phần chính là các cell ghép vào để lưu trữ điện và phần điều khiển BMS nhằm kiểm soát hoạt động của ắc quy/pin và chống cháy nổ. Khi mua xe, người tiêu dùng cần kiểm tra ắc quy/pin xe có phải hàng chính hãng hay không, nếu ắc quy/pin tốt thì các cell và BMS đạt chất lượng, an toàn.

"Người dùng cần đặc biệt lưu ý, sạc điện ắc quy/pin phải đúng theo chỉ dẫn ghi trên hướng dẫn sử dụng. Khi thấy hiện tượng nóng bất thường, lập tức ngừng sạc và mang xe đi kiểm tra. Trong quá trình sử dụng xe, người dùng nên tuyệt đối tránh va đập mạnh gây hỏng hóc các cell hoặc BMS", GS.TS Mai Thanh Tùng nhấn mạnh.

Trước thực trạng trên, nhiều doanh nghiệp kiến nghị cơ quan chức năng siết chặt kiểm soát thị trường xe điện, đặc biệt là linh kiện không rõ nguồn gốc. Cần quy định tiêu chuẩn kỹ thuật bắt buộc cho mọi loại xe điện, kể cả xe dưới 50 km/giờ, đồng thời bắt buộc đăng ký biển số để quản lý lưu thông và truy xuất nguồn gốc. Ngoài ra, cần xử phạt nghiêm các cửa hàng hoặc sàn thương mại điện tử bán xe không đạt chuẩn nhằm lập lại trật tự cho thị trường này.

Một chuyên gia cho rằng, sự tràn lan của xe điện giá rẻ, kém chất lượng là hệ quả từ những lỗ hổng trong chính sách kiểm soát. Vị này đề xuất các cơ quan chức năng cần có biện pháp mạnh tay hơn để quản lý chất lượng sản phẩm, xác minh nguồn gốc xuất xứ và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm. Cần có quy định chặt chẽ trong việc nhập khẩu xe máy điện, yêu cầu các sản phẩm phải có giấy chứng nhận chất lượng và nguồn gốc rõ ràng. Đồng thời, lực lượng chức năng cần tăng cường kiểm tra, xử lý các cơ sở sản xuất, kinh doanh xe máy điện không phép hoặc sử dụng linh kiện không đạt chuẩn.

Tô Hội