Chikungunya dễ gây tàn phế và nhầm lẫn với sốt xuất huyết

Dịch bệnh Chikungunya đang có xu hướng gia tăng với các đợt bùng phát lớn tại các đảo Ấn Độ Dương như La Réunion và Mayotte. Hiện dịch đã lan sang nhiều khu vực ở châu Phi, Nam Á, châu Âu, và đặc biệt là miền Nam Trung Quốc.

Tại tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc), chỉ trong nửa đầu năm 2025 đã ghi nhận hơn 4.800 ca mắc. Trước tình hình này, Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) đã ra công văn yêu cầu tăng cường phòng, chống bệnh Chikungunya.

TPHCM chưa ghi nhận ca bệnh nhưng nguy cơ cao

Riêng tại TPHCM, hệ thống giám sát chưa phát hiện ca Chikungunya, nhưng các dữ liệu khoa học cho thấy bệnh từng lưu hành ở Việt Nam, vì vậy ngành y tế vẫn chủ động triển khai các biện pháp giám sát.

Theo ThS.BS.CKII Đinh Văn Thới - Phó Trưởng Phòng khám đa khoa, Viện Pasteur TPHCM, Chikungunya (CHIKV) là bệnh truyền nhiễm do virus cùng tên gây ra, lây qua vết đốt của muỗi cái bị nhiễm bệnh.

Muỗi truyền bệnh chủ yếu là hai loài Aedes aegypti và Aedes albopictus, cũng là vecter truyền sốt xuất huyết Dengue và Zika.

Chu trình lây truyền bắt đầu khi muỗi chưa nhiễm bệnh hút máu từ người mang virus, virus nhân lên trong cơ thể muỗi, xâm nhập tuyến nước bọt và truyền sang người mới khi đốt. Người nhiễm đạt nồng độ virus cao trong máu, dễ dàng lây cho muỗi khác, tạo vòng xoáy lan truyền.

Tháng 7/2025, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo Chikungunya đang lan nhanh, với dịch lớn tại châu Mỹ, châu Á, và bùng phát mạnh ở đảo La Réunion, Mayotte (Ấn Độ Dương). Riêng châu Á, đã ghi nhận hơn 34.000 ca; Trung Quốc (Quảng Đông) hơn 4.800 ca; Singapore tăng gấp đôi so với 2024.

Tại Việt Nam, hiện chưa ghi nhận dịch nhưng nguy cơ xâm nhập và bùng phát dịch được đánh giá cao do muỗi vằn phân bố rộng, mật độ cao, nhất là tại các tỉnh phía Nam, cùng với yếu tố dân cư di biến động, giao thương lớn và khí hậu thuận lợi cho muỗi sinh sản.

Chikungunya dễ bị chẩn đoán nhầm thành sốt xuất huyết

ThS.BS.CKII Đinh Văn Thới cho biết, cả người lớn và trẻ em đều có thể bị nhiễm Chikungunya và có các triệu chứng điển hình của bệnh. Tuy nhiên, khoảng 15%–35% số người bị nhiễm virus Chikungunya sẽ không có triệu chứng.

Thời gian ủ bệnh thường là 3–7 ngày. Khi mắc bệnh, bệnh nhân thường có biểu hiện sốt cấp tính, sốt cao đột ngột (nhiệt độ thường là 39°C), đau khớp. Ngoài ra, bệnh nhân có thể mắc các triệu chứng khác như: Viêm kết mạc, đau đầu, đau cơ, buồn nôn, nôn hoặc phát ban dạng sởi (sẩn dát) và ngứa, xuất hiện sau khi bắt đầu sốt, phát ban ở thân và tứ chi hoặc lòng bàn tay, lòng bàn chân và mặt.

Sốt thường kéo dài dưới 1 tuần, có thể theo hai pha. Giai đoạn đầu sốt cao đột ngột , sau vài ngày tình trạng sốt giảm hoặc hết hẳn, sau đó sốt có thể tái phát nhẹ, không cao như đợt đầu.

Triệu chứng ở khớp thường dữ dội, liên quan đến nhiều khớp, đối xứng hai bên. Đau khớp thường xảy ra nhất ở tay và chân nhưng có thể ảnh hưởng đến các khớp gần hơn. Đau khớp thường làm suy nhược cơ thể và thường kéo dài trong vài ngày nhưng có thể kéo dài hàng tuần, hàng tháng thậm chí hàng năm. Riêng ở trẻ em hầu hết mắc CHIKV chỉ bị đau khớp nhẹ. Viêm đa khớp mạn tính có thể kéo dài và gây tàn phế.

Theo ThS.BS.CKII Đinh Văn Thới, triệu chứng của Chikungunya dễ bị nhầm với sốt xuất huyết, nhất là giai đoạn đầu. Tuy nhiên, bệnh nhân sốt xuất huyết thường đau bụng, giảm bạch cầu trung tính và tiểu cầu rõ hơn, còn Chikungunya thường sốt ngắn hơn, viêm kết mạc và đau đa khớp nổi bật hơn.

Chikungunya không quá nguy hiểm nhưng dễ biến chứng ở nhóm nguy cơ cao

Đa số bệnh nhân khỏi trong 7–10 ngày, song một số tiếp tục đau khớp (đau đa khớp, viêm đa khớp, viêm bao gân, hội chứng Raynaud), mệt mỏi kéo dài hàng tháng, thậm chí hàng năm.

Biến chứng nặng hiếm gặp nhưng có thể gồm viêm gan, viêm cơ tim, bệnh thần kinh (viêm não, hội chứng Guillain-Barré), tổn thương mắt, suy thận cấp.

Phụ nữ mang thai nhiễm bệnh thường không lây cho thai nhi, nhưng nếu mắc khi chuyển dạ có thể truyền sang trẻ, gây biến chứng tim, xuất huyết, thần kinh. Đã có báo cáo về các trường hợp sảy thai tự nhiên hiếm gặp sau khi mẹ bị nhiễm trùng trong tam cá nguyệt đầu tiên.

Nhóm nguy cơ cao gồm trẻ sơ sinh, người trên 65 tuổi, người mắc bệnh nền. Các triệu chứng nghiêm trọng và tử vong do bệnh Chikungunya rất hiếm (<0.1%). Tuy nhiên, tỷ lệ tử vong có thể tăng cao ở nhóm đối tượng nguy cơ xảy ra ở người lớn tuổi, người có bệnh lý nền và trẻ sơ sinh bị nhiễm bệnh chu sinh hoặc do muỗi đốt (1 số nghiên cứu cho thấy tỷ lệ này có thể lên đến 15%).

Theo Phó Trưởng Phòng khám đa khoa, Viện Pasteur TPHCM, người dân không nên hoang mang vì bệnh Chikungunya không quá nguy hiểm với người khỏe mạnh, song có thể gây biến chứng ở nhóm yếu.

Để phòng bệnh Chikungunya cũng như bệnh sốt xuất huyết, người dân cần diệt muỗi, loại bỏ nơi đọng nước để không cho muỗi sinh sản, ngủ màn, mặc quần áo dài…

Bác sĩ Đinh Văn Thới lưu ý, muỗi truyền bệnh thường hoạt động chủ yếu ban ngày, đỉnh điểm vào sáng sớm (6–9h) và chiều tối (15–17h).

Nam Thương