WHO khuyến cáo tiêm lenacapavir để phòng ngừa HIV

Đây được xem là bước tiến mang tính bước ngoặt trong chiến lược toàn cầu phòng chống HIV. Hướng dẫn này được công bố tại Hội nghị Khoa học HIV Quốc tế lần thứ 13 (IAS 2025) do Hiệp hội AIDS Quốc tế tổ chức mới đây tại Kigali, Rwanda.

1. Lenacapavir – bước tiến mới trong dự phòng HIV

Lenacapavir (LEN) là thuốc PrEP dạng tiêm tác dụng kéo dài đầu tiên, với lịch tiêm chỉ hai lần/năm.

So với các thuốc PrEP uống hàng ngày hoặc thuốc tiêm tác dụng ngắn hơn, LEN mang lại một lựa chọn bền vững, hiệu quả và tiện lợi hơn, đặc biệt hữu ích cho những người gặp khó khăn trong việc tuân thủ điều trị hằng ngày hoặc chịu rào cản từ kỳ thị và hạn chế tiếp cận dịch vụ y tế.

TS. Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng Giám đốc WHO, nhận định: "Trong khi vaccine phòng HIV vẫn chưa khả thi, lenacapavir là giải pháp tốt nhất hiện có. Đây là loại thuốc kháng virus tác dụng kéo dài, đã chứng minh hiệu quả cao trong việc ngăn ngừa phần lớn ca nhiễm HIV ở nhóm nguy cơ.

Việc WHO ban hành hướng dẫn mới, kết hợp với sự chấp thuận gần đây của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), là cột mốc quan trọng để mở rộng khả năng tiếp cận công cụ này. WHO cam kết hợp tác cùng các quốc gia nhằm triển khai nhanh chóng và an toàn nhất".

Lenacapavir – bước tiến mới trong dự phòng HIV.

2. Nỗ lực ứng phó khi dịch HIV chưa giảm

Khuyến nghị này được đưa ra trong bối cảnh dịch HIV toàn cầu có dấu hiệu chững lại. Năm 2024, thế giới ghi nhận khoảng 1,3 triệu ca nhiễm HIV mới, trong đó nhóm dân số chịu ảnh hưởng nặng nề nhất gồm:

• Người bán dâm
• Nam quan hệ tình dục đồng giới
• Người chuyển giới
• Người tiêm chích ma túy
• Người đang chấp hành án phạt tù
• Trẻ em và thanh thiếu niên.

Việc bổ sung LEN vào các lựa chọn PrEP được WHO coi là động thái quyết định, giúp mở rộng và đa dạng hóa công tác phòng chống HIV, đồng thời trao cho cộng đồng nhiều giải pháp linh hoạt hơn để tự bảo vệ sức khỏe.

3. Xét nghiệm HIV đơn giản hóa – gỡ bỏ rào cản tiếp cận

Một trong những rào cản lớn nhất đối với PrEP trước đây là quy trình xét nghiệm phức tạp. Trong hướng dẫn mới, WHO khuyến nghị áp dụng phương pháp tiếp cận y tế công cộng, sử dụng xét nghiệm nhanh HIV để hỗ trợ cung cấp PrEP tác dụng kéo dài, bao gồm LEN và cabotegravir (CAB-LA).

Cách làm này giúp:

• Giảm chi phí và thủ tục phức tạp
• Tạo điều kiện triển khai PrEP tại cộng đồng qua nhà thuốc, phòng khám hoặc dịch vụ y tế từ xa
• Mở rộng độ bao phủ phòng ngừa HIV đến nhóm dân số khó tiếp cận.

4. Các khuyến nghị bổ sung tại IAS 2025

Ngoài lenacapavir, WHO còn công bố nhiều hướng dẫn quan trọng:

4.1. Điều trị HIV bằng thuốc tiêm tác dụng kéo dài

WHO khuyến nghị sử dụng cabotegravir và rilpivirine (CAB/RPV) tiêm định kỳ cho người lớn và thanh thiếu niên đã đạt ức chế virus hoàn toàn bằng ART đường uống và không nhiễm viêm gan B hoạt động.

Đây là lựa chọn thay thế hữu ích cho những bệnh nhân gặp khó khăn trong việc tuân thủ phác đồ uống hằng ngày.

4.2. Tích hợp điều trị HIV với chăm sóc sức khỏe khác

WHO khuyến nghị lồng ghép quản lý HIV với các bệnh mạn tính không lây (như tăng huyết áp, đái tháo đường) và chăm sóc sức khỏe tâm thần (trầm cảm, lo âu, rối loạn sử dụng rượu), vào các dịch vụ HIV cùng với các biện pháp can thiệp hỗ trợ tuân thủ điều trị ARV.

Việc tích hợp này nhằm nâng cao hiệu quả điều trị toàn diện, cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.

4.3. Quản lý bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs)

WHO khuyến nghị tầm soát bệnh lậu và chlamydia ở các nhóm dân số trọng điểm và có nguy cơ cao, kể cả khi không có triệu chứng.

4.4. Đồng nhiễm HIV và MPOX

Với người nhiễm HIV mắc MPOX nhưng chưa từng hoặc đã gián đoạn điều trị ARV, cần bắt đầu ART càng sớm càng tốt. WHO nhấn mạnh việc xét nghiệm HIV và giang mai sớm cho tất cả bệnh nhân nghi ngờ hoặc được xác định mắc MPOX.

4.5. Duy trì dịch vụ HIV ưu tiên trong bối cảnh ngân sách hạn chế

WHO đưa ra hướng dẫn hoạt động mới, giúp các quốc gia đánh giá rủi ro, ưu tiên dịch vụ và duy trì hệ thống y tế ổn định ngay cả khi nguồn lực tài chính bị cắt giảm.

5. Tình hình HIV toàn cầu – vẫn là thách thức lớn

Theo thống kê của WHO, đến cuối năm 2024:

• Có 40,8 triệu người đang sống chung với HIV, trong đó 65% thuộc khu vực châu Phi.
• Khoảng 630.000 người tử vong do các nguyên nhân liên quan đến HIV trên toàn cầu và ước tính 1,3 triệu người nhiễm HIV, bao gồm 120.000 trẻ em.
• Số người được điều trị bằng thuốc kháng virus (ART) đạt 31,6 triệu, tăng so với 30,3 triệu vào năm 2023.

Dù đã đạt nhiều tiến bộ, HIV vẫn là một vấn đề sức khỏe cộng đồng toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh ngân sách y tế đang bị thu hẹp.

6. Kêu gọi hành động – biến hướng dẫn thành thực tế

TS. Meg Doherty, Giám đốc Chương trình HIV, Viêm gan và STI Toàn cầu của WHO, nhấn mạnh: "Chúng ta có đủ công cụ và kiến thức để chấm dứt AIDS như một vấn đề sức khỏe cộng đồng. Điều cần thiết hiện nay là mạnh dạn triển khai các khuyến nghị này, đảm bảo tính công bằng và dựa trên sự tham gia chủ động của cộng đồng".

WHO khẳng định các hướng dẫn cập nhật không chỉ dựa trên bằng chứng khoa học vững chắc mà còn là chiến lược thực tiễn để duy trì tiến bộ đã đạt được. Việc mở rộng lựa chọn phòng ngừa và điều trị, đơn giản hóa cung cấp dịch vụ và lồng ghép chăm sóc HIV với các dịch vụ y tế khác được kỳ vọng sẽ mang lại một hệ thống ứng phó hiệu quả, công bằng và bền vững hơn.

Hướng dẫn mới của WHO về lenacapavir và các thuốc tiêm tác dụng kéo dài mở ra một kỷ nguyên mới trong phòng chống HIV, đem đến hy vọng chấm dứt đại dịch toàn cầu này trong tương lai gần – với điều kiện các quốc gia và cộng đồng nhanh chóng biến khuyến cáo thành hành động cụ thể.

Mời bạn đọc xem tiếp video:

Thanh Phúc