Khối u tuyến thượng thận: Khi nào cần mổ, khi nào chỉ theo dõi?
Tuyến thượng thận là hai tuyến nội tiết nhỏ nằm trên mỗi quả thận, kích thước khoảng 4-6cm chiều dài, bề dày chỉ 0,2-0,6cm nhưng lại đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc sản xuất hormon điều hòa huyết áp, cân bằng nước – điện giải, chuyển hóa và phản ứng stress của cơ thể.
Ngày nay, nhờ các phương tiện chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, CT scan hay MRI, nhiều người được phát hiện tình cờ có "khối u tuyến thượng thận" khi đi khám bệnh khác.
Phần lớn các khối u này là u nguyên phát tại tuyến thượng thận, chỉ một số ít là tổn thương thứ phát do ung thư di căn từ cơ quan khác. Việc phát hiện khối u tuyến thượng thận nguyên phát khiến người bệnh và gia đình lo lắng: "Liệu đây có phải ung thư? Có cần mổ ngay không?".
Thực tế, phần lớn khối u tuyến thượng thận lành tính và không cần phẫu thuật. Điều quan trọng là quản lý đúng cách để phát hiện sớm những trường hợp có nguy cơ cao cần can thiệp kịp thời.
Các loại khối u tuyến thượng thận nguyên phát thường gặp
U không tiết hormon
- Đây là nhóm chiếm tỷ lệ cao nhất. Thường được phát hiện tình cờ khi chụp CT/ hay MRI vì lý do khác.
- Đa số khối u này nhỏ (< 4cm),="" lành="" tính,="" không="" gây="" triệu="" chứng="" và="" không="" ảnh="" hưởng="" sức="">
U tiết hormon – có thể gây ra những hội chứng điển hình:
- U tiết cortisol: gây hội chứng Cushing với các biểu hiện như tăng cân, mặt tròn, rạn da đỏ, yếu cơ.
- U tiết aldosteron: gây hội chứng Conn, dẫn đến tăng huyết áp, hạ kali máu, yếu cơ.
- U tủy thượng thận (pheochromocytoma): gây cơn tăng huyết áp kịch phát, hồi hộp, vã mồ hôi, nhức đầu dữ dội.
Ung thư tuyến thượng thận (hiếm gặp)
- Thường phát hiện muộn khi khối u lớn (> 6cm), có dấu hiệu xâm lấn hoặc di căn.
- Tiên lượng còn dè dặt, cần phối hợp nhiều phương pháp điều trị.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay
Không ít người bệnh không có triệu chứng, nhưng một số trường hợp khối u tiết hormon hoặc ác tính có thể biểu hiện:
• Huyết áp tăng khó kiểm soát dù dùng nhiều thuốc.
• Tăng cân bất thường, mặt tròn, rạn da đỏ, bầm tím dễ dàng.
• Cơn đau đầu dữ dội, hồi hộp, đổ mồ hôi nhiều, nhịp tim nhanh.
• Sụt cân nhanh, đau bụng hoặc đau lưng mơ hồ, dai dẳng.
• Kết quả chẩn đoán hình ảnh cho thấy khối u lớn hơn 4cm hoặc có đặc điểm nghi ngờ ác tính.
Nếu có một trong các dấu hiệu trên, người bệnh nên đến khám tại cơ sở y tế chuyên khoa nội tiết hoặc ung bướu để được kiểm tra và tư vấn cụ thể.
Chẩn đoán và phân loại khối u tuyến thượng thận
Để quyết định có cần phẫu thuật hay chỉ theo dõi, bác sĩ sẽ tiến hành:
• Xét nghiệm hormon: đo cortisol, aldosteron, renin, catecholamin trong máu và nước tiểu 24 giờ.
• Chẩn đoán hình ảnh: CT hoặc MRI để đánh giá kích thước, mật độ, tính chất khối u.
• Các xét nghiệm bổ sung: trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định PET/CT hoặc sinh thiết.
Sau khi có kết quả, người bệnh sẽ được thảo luận tại hội chẩn đa chuyên khoa (nội tiết, ngoại khoa, chẩn đoán hình ảnh, giải phẫu bệnh…) để đưa ra hướng xử trí phù hợp.
Quản lý khối u tuyến thượng thận: Khi nào theo dõi, khi nào mổ?
• Theo dõi định kỳ
- U < 4cm,="" không="" tiết="" hormon,="" hình="" ảnh="" gợi="" ý="" lành="">
- Người bệnh chỉ cần tái khám định kỳ 6–12 tháng/lần để kiểm tra hormon và chụp lại hình ảnh.
- Nếu khối u không thay đổi hoặc nhỏ đi, có thể tiếp tục theo dõi lâu dài.
• Phẫu thuật cắt tuyến thượng thận
- Khi khối u tiết hormon gây triệu chứng.
- Khi khối u > 4cm hoặc tăng kích thước nhanh trong thời gian theo dõi.
- Khi hình ảnh gợi ý nguy cơ ác tính (bờ không đều, xâm lấn, mật độ bất thường).
- Khi khối u gây chèn ép hoặc đau kéo dài.
• Điều trị bổ trợ
- Với ung thư tuyến thượng thận, ngoài phẫu thuật có thể cần hóa trị hoặc điều trị nhắm trúng đích tùy từng trường hợp.
Người bệnh cần chuẩn bị và theo dõi như thế nào?
Giữ tâm lý bình tĩnh
- Không phải cứ có u là phải mổ. Phần lớn khối u tuyến thượng thận nhỏ, lành tính, chỉ cần theo dõi.
Tuân thủ khám định kỳ
- Tái khám đúng hẹn, làm xét nghiệm hormon và chụp lại hình ảnh theo chỉ định bác sĩ.
- Báo ngay khi có triệu chứng bất thường như tăng huyết áp đột ngột, đau đầu dữ dội, tim đập nhanh.
Kiểm soát bệnh kèm
- Giữ huyết áp, đường máu ổn định.
- Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, duy trì cân nặng hợp lý.
Chuẩn bị trước phẫu thuật (nếu có chỉ định)
- Một số loại u (như pheochromocytoma) cần điều chỉnh huyết áp và dùng thuốc đặc biệt trước mổ để tránh biến chứng.
- Người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn dinh dưỡng, vận động nhẹ, chuẩn bị tâm lý.
Thông điệp dành cho cộng đồng
• Không phải tất cả khối u tuyến thượng thận đều nguy hiểm.
• Phát hiện sớm, phân loại chính xác và quản lý đúng cách sẽ giúp nhiều người bệnh không cần phẫu thuật mà vẫn sống khỏe mạnh.
• Chỉ định mổ hay theo dõi phải do bác sĩ chuyên khoa quyết định, dựa trên kết quả xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh.
• Người bệnh cần giữ tinh thần lạc quan, tuân thủ lịch tái khám, chủ động chăm sóc sức khỏe và phối hợp chặt chẽ với bác sĩ.
"Phát hiện đúng – theo dõi đúng – can thiệp đúng lúc: Chìa khóa giúp người bệnh u tuyến thượng thận sống khỏe, sống lâu".
Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội là bệnh viện công lập, cấp chuyên sâu, tuyến cuối chuyên ngành ung bướu, tiếp nhận khám và điều trị các bệnh lý ung bướu (có áp dụng Bảo hiểm y tế) cho người bệnh khắp cả nước.
Bệnh viện hiện đang áp dụng chính sách thông tuyến bảo hiểm y tế, vì vậy người bệnh có thể trực tiếp đến nhập viện điều trị mà không cần giấy chuyển tuyến, vẫn được hưởng đầy đủ quyền lợi BHYT theo quy định.
Địa chỉ: số 42A phố Thanh Nhàn, Phường Bạch Mai, TP Hà Nội
Website: https://benhvienungbuouhanoi.vn
ThS.BSNT. Vũ Văn Tiến – Khoa Nội Tổng hợp, Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội