Cuộc chiến HIV/AIDS tại Thái Nguyên: Điểm sáng PrEP, thành công tuyệt đối dự phòng lây từ mẹ sang con

Đây là những kết quả nổi bật trong báo cáo tổng kết năm 2025 của Khoa Phòng chống HIV/AIDS, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) tỉnh Thái Nguyên. Những con số này cho thấy nỗ lực không ngừng của tỉnh trong hành trình tiến tới mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030.

Thành công tuyệt đối trong dự phòng lây truyền từ mẹ sang con

Chương trình dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con đã thể hiện rõ hiệu quả của việc can thiệp sớm. Trong năm 2025, đã có 13.683 phụ nữ mang thai trên địa bàn được tư vấn và xét nghiệm HIV.

Qua sàng lọc, chương trình phát hiện 2 trường hợp phụ nữ mang thai dương tính với HIV. Cả hai trường hợp này đều được can thiệp điều trị dự phòng ARV kịp thời trong thai kỳ. Nhờ vậy, 11 trẻ được sinh ra sống từ các bà mẹ nhiễm HIV, và tất cả 11 trẻ đều được dự phòng ARV ngay sau sinh. Kết quả xét nghiệm sớm cho thấy 100% các cháu đều âm tính với HIV. Đây là một thành công trọn vẹn, mang lại tương lai khỏe mạnh cho thế hệ mầm non.

"Điểm sáng" PrEP và trụ cột điều trị ARV

Song song với thành công của phòng lây truyền từ mẹ sang con, mảng dự phòng PrEP cũng là một điểm sáng ấn tượng. Tính đến hết tháng 9 năm 2025, toàn tỉnh có 997 khách hàng mới sử dụng dịch vụ PrEP, đạt 117,3% chỉ tiêu Cục phòng bệnh giao. Hiện có 570 khách hàng đang duy trì điều trị, chủ yếu tại Bệnh viện An Phú và TTYT thị xã Phổ Yên.

Tuy nhiên, báo cáo cũng chỉ ra một thách thức là tỷ lệ khách hàng duy trì điều trị PrEP tại tỉnh còn thấp, chỉ đạt 44,1%. Đây sẽ là một trọng tâm cần cải thiện trong thời gian tới.

Trụ cột chính trong công tác phòng chống dịch vẫn là chương trình điều trị ARV. Hiện Thái Nguyên đang duy trì 20 phòng khám ngoại trú, điều trị cho 4.615 bệnh nhân, trong đó có 45 trẻ em. Đặc biệt, việc chuyển đổi sang thanh toán qua Bảo hiểm y tế (BHYT) đã đạt được thành công lớn, với 98,55% bệnh nhân ARV có thẻ BHYT. Điều này đảm bảo sự bền vững của chương trình điều trị.

Thách thức từ cộng đồng và nỗ lực của các CBO

Dù đạt nhiều thành tựu, Thái Nguyên vẫn đối mặt với các mục tiêu 95x95x95 đầy thách thức. Trong khi mục tiêu thứ ba (99,37% bệnh nhân điều trị có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế) đã đạt kết quả xuất sắc, thì hai mục tiêu đầu tiên vẫn còn khoảng cách: 85,12% người nhiễm HIV biết tình trạng của mình (mục tiêu 1) và 83,40% trong số đó được điều trị ARV (mục tiêu 2).

Lý giải cho điều này, báo cáo chỉ ra những khó khăn trong việc tiếp cận cộng đồng, đặc biệt khi các hoạt động truyền thông đông người bị hạn chế. Lượng khách hàng tự tìm đến các cơ sở xét nghiệm cố định giảm, dẫn đến số ca phát hiện mới cũng giảm theo.

Trong bối cảnh đó, vai trò của các tổ chức dựa vào cộng đồng (CBO) càng trở nên quan trọng. Thông qua dự án Quỹ Toàn cầu và tổ chức ISMS, 6 nhóm CBO nòng cốt đã tiếp cận và tư vấn xét nghiệm cho 2.501 khách hàng MSM (nam quan hệ tình dục đồng giới) và 1.074 người nghiện chích ma túy. Họ đã phát hiện 25 ca dương tính mới, chuyển gửi 23 bệnh nhân vào điều trị ARV và 69 người dùng PrEP. Trong 9 tháng, các nhóm đã cấp phát hơn 117.000 bao cao su và 103.000 bơm kim tiêm sạch, góp phần "vá" những lỗ hổng dự phòng trong cộng đồng.

Với những kết quả đã đạt được và nhận diện rõ các thách thức, Thái Nguyên đặt ra phương hướng cho năm 2026 và giai đoạn tới. Tỉnh sẽ tiếp tục tăng cường truyền thông về các dịch vụ giảm hại, nâng cao chất lượng tìm ca tại cộng đồng, và đặc biệt là triển khai giám sát trọng điểm HIV/AIDS trên nhóm MSM.

Bên cạnh đó, việc đảm bảo cung ứng thuốc ARV, duy trì ổn định chương trình Methadone và nâng cao chất lượng điều trị qua BHYT vẫn là những nhiệm vụ cốt lõi để tỉnh tiến gần hơn đến mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030.

Minh Ngọc