Có thể phòng ngừa ung thư cổ tử cung bằng vaccine?

Ung thư cổ tử cung là bệnh có thể phòng ngừa hiệu quả nếu kết hợp tiêm vaccine HPV và sàng lọc định kỳ...

1. Vaccine HPV và vai trò trong phòng ngừa ung thư cổ tử cung

Virus u nhú ở người (HPV) là một trong những tác nhân quan trọng nhất gây ung thư cổ tử cung trên toàn thế giới. Nhận thức ngày càng rõ về vai trò của HPV đã thúc đẩy các chương trình tiêm chủng mở rộng, trở thành nền tảng trong chiến lược phòng ngừa ung thư cổ tử cung. Đây cũng là căn bệnh có khả năng phòng ngừa cao nếu các biện pháp can thiệp như tiêm chủng và sàng lọc được triển khai đúng và đủ.

Khi các nghiên cứu tiếp tục bổ sung dữ liệu theo dõi dài hạn, việc hiểu rõ tác động của vaccine (vắc-xin) đối với sức khỏe cộng đồng càng trở nên quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh nhiều quốc gia xem tiêm chủng HPV là một phần không thể thiếu trong chương trình y tế quốc gia.

2. Vaccine HPV hiệu quả như thế nào

Một phân tích tổng hợp của mạng lưới Cochrane đã củng cố thêm bằng chứng mạnh mẽ về khả năng vắc-xin HPV giúp ngăn ngừa ung thư cổ tử cung và các tổn thương tiền ung thư. Nghiên cứu tổng hợp dữ liệu từ nhiều thử nghiệm lâm sàng và nghiên cứu quan sát trên các quần thể và công thức vắc-xin khác nhau.

Những bằng chứng quan trọng từ nghiên cứu cho thấy:

• Giảm đáng kể nhiễm HPV nguy cơ cao dai dẳng, đặc biệt là tuýp 16 và 18 – hai chủng gây ra phần lớn các ca ung thư cổ tử cung.
• Giảm rõ rệt các tổn thương cổ tử cung cấp độ cao ở nhóm được tiêm so với nhóm không tiêm.
• Miễn dịch bền vững, theo dõi lâu dài cho thấy nguy cơ tiến triển sang ung thư giảm mạnh.
• Tiêm trước khi tiếp xúc với virus giúp bảo vệ tối ưu, nhấn mạnh tầm quan trọng của chương trình tiêm cho thanh thiếu niên.
• Kết hợp tiêm chủng và sàng lọc giúp nâng cao hiệu quả phát hiện sớm và phòng ngừa tổng thể.
• Dữ liệu thực tế từ nhiều quốc gia như Úc, Anh, Scandinavia và một số khu vực châu Á cho thấy giảm nhiễm HPV và gánh nặng bệnh tật ở cấp độ cộng đồng.

Phân tích này không chỉ củng cố bằng chứng cho từng nghiên cứu riêng lẻ mà còn định hướng tương lai cho các chiến lược tiêm chủng toàn cầu.

3. Các loại vaccine HPV và phạm vi bảo vệ

Hiện có nhiều loại vaccine HPV được phê duyệt sử dụng, mỗi loại được thiết kế nhắm vào các chủng HPV khác nhau liên quan đến ung thư cổ tử cung và các bệnh do HPV gây ra.

Các vaccine chính gồm:

• Vaccine hai giá: Bảo vệ chống HPV 16 và 18 – hai chủng gây phần lớn ca ung thư cổ tử cung.
• Vaccine tứ giá: Bổ sung bảo vệ thêm HPV 6 và 11 – nguyên nhân gây mụn cóc sinh dục.
• Vaccine không giá: Mở rộng bảo vệ lên chín loại HPV nguy cơ cao, giúp tăng cường phạm vi bảo vệ.

Các loại vaccine này được khuyến nghị cho thanh thiếu niên và người trưởng thành trẻ tuổi với phác đồ hai hoặc ba liều tùy theo độ tuổi. Việc áp dụng vaccine trên diện rộng đã đem lại khả năng miễn dịch cộng đồng tốt hơn và giảm tỷ lệ nhiễm HPV trong nhiều khu vực.

4. Lợi ích bảo vệ của vaccine HPV

Vaccine HPV hoạt động bằng cách kích thích hệ miễn dịch tạo kháng thể, ngăn chặn virus xâm nhập tế bào cổ tử cung, từ đó phòng ngừa nhiễm trùng và các tổn thương tiền ung thư. Miễn dịch do vaccine tạo ra có thể kéo dài nhiều năm, đem lại hiệu quả bảo vệ lâu dài.

Các lợi ích chính gồm:

• Ngăn ngừa nhiễm HPV nguy cơ cao dai dẳng.
• Giảm tổn thương cổ tử cung mức độ cao và các thay đổi tiền ung thư.
• Công thức vaccine mở rộng giúp bảo vệ khỏi nhiều chủng HPV hơn.
• Duy trì phản ứng kháng thể bền vững theo thời gian.
• Tạo miễn dịch cộng đồng, giảm lây truyền HPV ở quần thể có tỷ lệ tiêm chủng cao.

Những lợi ích này đã được chứng minh nhất quán tại nhiều quốc gia triển khai tiêm chủng sớm và rộng rãi.

5. Tác động cộng đồng: Vaccine HPV đang thay đổi bức tranh bệnh tật

Tại Úc, Anh, Scandinavia và một số quốc gia châu Á, chương trình tiêm chủng HPV đã đem lại sự thay đổi rõ rệt:

• Giảm mạnh nhiễm HPV và mụn cóc sinh dục.
• Giảm tổn thương cổ tử cung trung gian và tiến triển ở những người được tiêm.
• Giảm nhu cầu sinh thiết, điều trị tổn thương tiền ung thư – giảm gánh nặng cho cả người bệnh và hệ thống y tế.

Theo dõi dài hạn cho thấy khả năng bảo vệ ổn định, và mô hình dự báo cho thấy tỷ lệ ung thư cổ tử cung sẽ tiếp tục giảm khi độ bao phủ vắc-xin tăng.

6. Thách thức về khả năng tiếp cận vaccine và hướng đi toàn cầu

Dù hiệu quả đã được chứng minh mạnh mẽ, việc tiếp cận vaccine HPV vẫn còn nhiều bất bình đẳng trên thế giới. Các quốc gia thu nhập thấp đối mặt với:

• Chi phí vaccine cao.
• Nguồn cung hạn chế.
• Hạ tầng y tế chưa đáp ứng đủ….

Các tổ chức y tế toàn cầu đang nỗ lực mở rộng khả năng tiếp cận thông qua hỗ trợ tài chính, thỏa thuận giá, tích hợp vào lịch tiêm thường quy và triển khai chính sách tiêm chủng trung tính về giới. Các hoạt động truyền thông – giáo dục cộng đồng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm hiểu lầm và tăng tỷ lệ bao phủ vắc-xin.

Việc mở rộng tiêm chủng toàn cầu là yếu tố then chốt để giảm gánh nặng ung thư cổ tử cung và cải thiện công bằng y tế.

Mời xem thêm video được quan tâm:

DS. Nguyễn Phương Thu