Sông Tô Lịch có kịp trong xanh trước ngày 2/9?

Hạn 'hồi sinh' sông Tô Lịch đã cận kề

Liên quan đến công tác cải tạo, chỉnh trang, vệ sinh môi trường hai bên sông Tô Lịch và việc bổ cập nước vào sông Tô Lịch, theo báo cáo Sở Xây dựng Hà Nội, sở đã hoàn thành giai đoạn 1 việc nạo vét bùn lòng sông (từ phố Hoàng Quốc Việt đến cầu Khương Đình) với chiều dài tuyến khoảng 7km. Dự kiến, trong tháng 8 sẽ hoàn thành giai đoạn 2 (từ cầu Khương Đình đến chùa Long Quang) với chiều dài 5km.

Về nội dung đấu nối hơn 60 cửa xả còn lại dọc sông Tô Lịch (bổ sung thu gom cửa xả từ Hoàng Quốc Việt đến đập dâng) cũng đã thực hiện gấp rút đảm bảo tiến độ.

Theo báo cáo, các cửa xả còn lại từ khu vực đập dâng đến cuối sông Tô Lịch (ngã ba sông Tô Lịch, Nhuệ) phía bờ phải sông Tô Lịch còn khoảng 10 cửa xả, bờ trái hạ lưu sông Kim Ngưu còn khoảng 63 cửa xả, các đơn vị liên quan đã nghiên cứu đề xuất dự án riêng về Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá.

Đối với công tác chỉnh trang vệ sinh môi trường, cây xanh 2 bên sông, Sở Xây dựng đã chỉ đạo Trung tâm Quản lý hạ tầng kỹ thuật và các nhà thầu thực hiện công tác duy trì cây cảnh, cây mảng, thảm cỏ trên tuyến đường Láng và dọc bờ sông Tô Lịch thường xuyên, liên tục.

Về phương án bổ cập nước sông Tô Lịch, theo Sở Xây dựng Hà Nội, trước mắt, sử dụng nguồn nước từ Nhà máy xử lý nước thải Hồ Tây. Về lâu dài, sở đang phối hợp với đơn vị tư vấn nghiên cứu phương án lấy nước bổ cập từ sông Hồng.

Lãnh đạo TP Hà Nội yêu cầu từ nay đến trước ngày 30/8, các phường dọc hai bên bờ sông Tô Lịch phải triển khai xong toàn bộ việc cải tạo, chỉnh trang hai bên sông như lát vỉa hè, làm lan can, trồng cây xanh, thảm cỏ. Việc thi công các cửa xả thi công xong đến đâu dọn dẹp sạch sẽ hoàn trả mặt bằng sạch, đẹp đến đấy, theo yêu cầu của lãnh đạo Hà Nội.

Đại diện Ban quản lý hồ Tây khẳng định nguồn nước sử dụng để bổ cập nước vào hồ Tây là nước sau xử lý đạt tiêu chuẩn của Nhà máy xử lý nước thải hồ Tây có lưu lượng khoảng 13.000m3/ngày đêm (công suất thiết kế 15.000-22.800m3/ngày). Hiện nước sau xử lý được xả ra sông Nhuệ qua cửa xả B Xuân La.

Các cơ quan liên quan sẽ hoàn thành công tác thí điểm xây dựng, lắp đặt thử nghiệm bãi lọc trồng cây ngập nước với diện tích khoảng 1,87 ha trước ngày 30/8 và bổ cập nước vào hồ Tây rồi bổ cập cho sông Tô Lịch trước ngày 2/9, theo đại diện Ban quản lý hồ Tây.

Ông Nguyễn Hồng Hiếu, Phó Cục trưởng Cục Quản lý tài nguyên nước, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Thời gian vừa qua, thành phố Hà Nội đã có nghiên cứu rất nhiều giải pháp, trong đó các giải pháp cấp bách tăng cường công tác kiểm soát và xử lý ô nhiễm môi trường nước như: xây dựng và triển khai các dự án thu gom, xử lý nước thải sinh hoạt; điều chỉnh vận hành cống Thanh Liệt và trạm bơm Yên Sở; xây dựng trạm xử lý nước thải Yên Xá công suất 270.000 m³/ngày đêm…

Tuy nhiên, nút thắt khiến việc giải quyết vấn đề ô nhiễm của sông Tô Lịch chưa được xử lý triệt để hiện nay chính là do dòng chảy các sông qua Hà Nội đã bị cạn kiệt, suy giảm, thậm chí một số dòng sông gần như không còn dòng chảy, đặc biệt vào mùa khô do biến đổi khí hậu, nhu cầu khai thác, sử dụng nước ngày càng gia tăng và hạn hán xảy ra thường xuyên hơn. Hầu hết nước thải sinh hoạt, nước thải đô thị trên địa bàn thành phố Hà Nội và lân cận chưa được thu gom, xử lý triệt để trước khi xả ra vào nguồn nước các sông nội đô, đặc biệt khu vực sông Lừ, sông Sét, sông Nhuệ.

Ngoài ra, đa số các cơ sở sản xuất, các làng nghề chưa đầu tư hệ thống xử lý nước thải; các khu, cụm công nghiệp chưa đầu tư và vận hành hệ thống xử lý nước thải một cách đúng mức và tự giác; một số cơ sở ô nhiễm nghiêm trọng khu vực nội đô qua gần 20 năm vẫn chưa được di rời gây áp lực rất lớn cho cơ sở hạ tầng thoát nước, xử lý nước thải của thành phố.

Lựa chọn phương án phù hợp nhất

Theo ông Hiếu, giải pháp căn cốt của vấn đề cải thiện, phục hồi các nguồn nước bị suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm hiện nay đó chính là phải đảm bảo tất cả các con sông đều phải có dòng chảy và duy trì dòng chảy liên tục; cấm san lấp, lấn sông (nếu không có biện pháp khắc phục); thu gom, xử lý để nước thải sinh hoạt sản xuất, đô thị trước khi xả ra vào nguồn nước các sông nội đô; cấm đổ rác thải, vật liệu xuống dòng sông; thường xuyên nạo vét bùn thải, thu gom rác thải dưới lòng sông…

Ông Nguyễn Hồng Hiếu cho rằng, "hồi sinh" các dòng sông nói chung và sông Tô Lịch nói riêng, cần phải xử lý tận gốc nguồn gây ô nhiễm cho dòng sông và phục hồi, duy trì dòng chảy thường xuyên liên tục cho sông.

Theo TCVN 7957:2023, sông phải có dòng chảy liên tục, vận tốc không dưới 0,3 m/s, lưu lượng dòng chảy sông tham gia pha loãng phải lớn hơn 5 lần so với lưu lượng nước thải.

Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, các chuyên gia, để đảm bảo tiêu chuẩn nêu trên thì cần phải bổ sung nước cho sông Tô Lịch với lưu lượng khoảng 15 - 20m3/s và nguồn nước bổ cập đảm bảo không gây ô nhiễm thứ cấp cho sông Tô Lịch. Đồng thời, cũng cần cải tạo cảnh quan ven sông để có một dòng sông xanh, sạch, đẹp, có giá trị về kinh tế, môi trường, sinh thái, văn hóa, lịch sử gắn liền với dòng sông cũng như biểu tượng thời kỳ phát triển mới của Thủ đô.

Tuy nhiên, để thực hiện được mục tiêu này còn phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện thực tế như: bố trí mặt bằng, an toàn và tối ưu trong quá trình thi công, vận hành… Vì vậy, vấn đề này sẽ do UBND thành phố Hà Nội nghiên cứu, cân nhắc, lựa chọn phương án phù hợp nhất trong điều kiện hiện nay.

Về lâu dài, khi sông Tô Lịch, các sông nội đô được tiếp nước mà các sông khác như sông Đáy, sông Nhuệ, Bắc Hưng Hải, Ngũ Huyện Khê vẫn là các con sông chết thì môi trường nước của thành phố Hà Nội vẫn chưa thể xanh, sạch đẹp. Để giải quyết vấn đề này, Bộ Tài nguyên và Môi trường trước đây, hiện nay Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang triển khai Đề án "Thí điểm phục hồi các nguồn nước bị suy thoái, cạn kiệt và ô nhiễm các sông Bắc Hưng Hải, Nhuệ - Đáy, Ngũ Huyện Khê" dự kiến sẽ trình Thủ tướng Chính phủ xem xét phê duyệt trong năm 2026.

Theo đó, Đề án sẽ tập trung nghiên cứu đồng bộ, toàn diện các giải pháp phi công trình và công trình, như: Rà soát, đánh giá toàn diện nguyên nhân, tồn tại, bất cập trong quản lý, khai thác, sử dụng, quy trình vận hành các công trình và hệ thống công trình; đề xuất giải pháp thu gom, xử lý nước thải trong khu vực nhằm kiểm soát hoạt động xả nước thải vào nguồn nước để cải thiện môi trường nước mặt ; đề xuất các giải pháp điều chỉnh, bổ sung, nâng cấp công trình, hệ thống công trình hiện có và thay đổi quy trình vận hành công trình, hệ thống công trình; đề xuất bổ sung mới các công trình khai thác, điều tiết nước trên các hệ thống sông.