Theo BSCKI Đồng Xuân Hà (Bác sĩ Nội soi tiêu hoá - Khoa khám bệnh và Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long) cho biết, u tụy - danh từ chung chỉ các bệnh lý thuộc dạng “u” ở tuyến tụy.

U tuyến tụy đa dạng: Có thể u nang, u lành, u đặc, u ác, u bẩm sinh hoặc mắc phải. Ngoài vị trí đầu tụy, u có thể gặp ở thân hay đuôi tụy. Mỗi dạng u cũng như vị trí của nó thường có quá trình nguyên sinh bệnh học triệu chứng và phương thức điều trị khác nhau.

U tụy được chia thành 2 loại là:

U tụy lành tính: U tụy bẩm sinh, nhẫn tụy, u nang tụy.

U tụy ác tính: Ung thư tuyến tụy.

Mỗi dạng u cũng như vị trí của nó thuờng có quá trình nguyên sinh bệnh học, triệu chứng, tiến triển bệnh cũng như mức độ nguy hiểm khác nhau.

Tuyến tụy được cấu tạo như thế nào?

Tuyến tụy gồm 3 phần: đầu, thân và đuôi. Tụy có trọng lượng khoảng 80g, kích thước trung bình dài 15 cm, cao 6cm, dày 3cm. Tụy nằm phía dưới dạ dày và trước cột sống.

Tụy có hai nhóm tế bào: Tế bào tụy ngoại tiết (tiết ra các men đổ vào ruột non để tiêu hóa thức ăn) và tế bào tụy nội tiết (tiết ra nhiều loại hormone đổ vào máu đến tác động ở cơ quan đích).

Mắc u tụy có nguy hiểm không?

Trường hợp u tụy lành tính là rất hiếm gặp, phát triển chậm, không di căn và khối u không gây nhiều nguy hiểm giống như u ác tính ung thư. Tuy nhiên, trường hợp mắc u tụy ác tính sẽ ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng cuộc sống và còn đe dọa đến tính mạng người bệnh. Biến chứng nặng nề hơn khi là u tụy nội tiết và là u ung thư. 

Do vậy, phát hiện sớm u tụy cũng rất quan trọng để tăng hy vọng chữa khỏi cho bệnh nhân. Tuy nhiên hầu hết trường hợp u tụy là ung thư được phát hiện muộn do triệu chứng mờ nhạt, khó phát hiện ở giai đoạn sớm. Điều này gây nhiều khó khăn cho điều trị cũng như kiểm soát ung thư, cải thiện chất lượng sống cho người bệnh.

Các loại u tụy

1. U tụy bẩm sinh

Là những khối u có cấu trúc như truyến tụy do hậu quả của sự rối loạn phát triển của mầm tụy. U có thể nằm ở những vị trí khác nhau trong ổ bụng, thường ở lớp hạ niêm mạc (75%) của đường tiêu hóa.

2. Nhẫn tụy

Nhẫn tụy không thuộc dạng u tụy, tuy nhiên trên lâm sàng, XQ, siêu âm và trên bàn mổ nhẫn tụy có thể là một nhẫn tròn khép kín hoặc không kín, ôm lấy tá tràng trông như một khối u. Nhẫn tụy có thể gây chít hẹp, gây hội chứng tắc ruột hoặc kèm tắc mật.

3. U nang tụy

U nang tụy bẩm sinh ít gặp. Nguyên nhân do quá trình giãn rộng các nhú tụy kiểu nang (acino-tubular) hoặc các đường ống dẫn dịch tụy. Người ta chia ra 3 hình thái sau (tùy nguyên nhân gây giãn).

- Nang ứ trệ (retentionscyste): Do chèn ép từ bên trong hoặc từ bên ngoài hệ thống dẫn dịch tụy.

- U tụy bẩm sinh: Teratoma hay dermatoma.

- Các tổ chức tân sinh phát triển: cysteadenoma.

Các loại u nang này trên vi thể thấy một lớp biểu mô lót thực sự trong lòng các nang. Sự phát triển các u nang này có thể dẫn tới ác tính.

4. U tế bào tuyến tụy (ung thư tuyến tụy)

Ung thư tuyến tụy là những tổn thương ác tính xuất phát từ bất kỳ thành phần nào của mô tụy, bao gồm các tế bào của mô tụy ngoại tiết, tế bào tụy nội tiết (tế bào đảo Langerhans) và các tế bào thuộc mô liên kết của tụy. Trên 95% ung thư tụy có nguồn gốc từ mô tụy ngoại tiết (gồm tế bào biểu mô ống tụy, tế bào “acinar”, tế bào mầm…) trong đó khoảng 85% là xuất phát từ tế bào biểu mô ống tụy ngoại tiết; còn lại ung thư xuất phát từ tế bào tụy nội tiết và của mô liên kết rất hiếm gặp. Hầu hết các bệnh ung thư tuyến tụy bắt đầu trong các tế bào ngoại tiết của tuyến tụy.

Có ba loại ung thư tuyến tụy chính theo bản chất:

Ung thư biểu mô tuyến: Đây là loại ung thư tuyến tụy phổ biến nhất, chiếm khoảng 80% trường hợp. Hầu như tất cả các bệnh ung thư phát triển trong các tế bào lót ống dẫn của tuyến tụy.

Khối u nang: Là túi chứa đầy chất lỏng hình thành trong tuyến tụy. Hầu hết các u nang tuyến tụy là lành tính, nhưng một số là ung thư.

Ung thư tế bào “Acinar”: Loại ung thư này phát triển trong các tế bào acinar của tuyến tụy, nằm ở hai đầu của ống dẫn sản xuất ra các enzyme tiêu hóa.