UNICEF: Lần đầu tiên tỷ lệ béo phì vượt suy dinh dưỡng ở trẻ em trên toàn cầu

Theo số liệu từ 190 quốc gia, tỷ lệ trẻ nhẹ cân đã giảm từ mức gần 13% ghi nhận năm 2000 xuống còn 10% trong năm 2022, cho thấy nỗ lực chống đói nghèo ở nhiều khu vực đã mang lại kết quả. Tuy nhiên, cùng giai đoạn này, số trẻ thừa cân lại tăng gấp đôi, từ 194 triệu lên 391 triệu em. Đáng lo ngại hơn, tỷ lệ béo phì đã tăng gần 3 lần so với năm 2000, từ 3% lên 8% vào năm 2022, tương đương 163 triệu em.

UNICEF dự báo năm 2025 sẽ có khoảng 188 triệu trẻ em và thanh thiếu niên sống chung với béo phì - gần 1/10 dân số toàn cầu trong độ tuổi này. Điều này đồng nghĩa tỷ lệ béo phì (9,4%) đã chính thức vượt tỷ lệ suy dinh dưỡng (9,2%).

Giám đốc điều hành UNICEF Catherine Russell nhấn mạnh: “Ngày nay, khi nói đến suy dinh dưỡng, chúng ta không chỉ nhắc đến trẻ thiếu cân nữa. Thực phẩm siêu chế biến đang dần thay thế trái cây, rau và protein vào thời điểm dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển, nhận thức và sức khỏe tinh thần của trẻ em".

UNICEF chỉ rõ thủ phạm chính không phải là quyết định dinh dưỡng của gia đình, mà là các chiến lược tiếp thị “phi đạo đức” từ các tập đoàn thực phẩm. Trẻ em đang bị quảng cáo đồ ăn nhanh, nước ngọt có ga và đồ ăn vặt nhiều muối "bủa vây", đặc biệt ngay trong trường học - nơi lẽ ra phải an toàn nhất.

Theo bà Katherine Shats - chuyên gia pháp lý về dinh dưỡng của UNICEF, những sản phẩm siêu chế biến này không chỉ rẻ hơn thực phẩm tươi như rau, quả, thịt cá, mà còn ngày càng thay thế chúng trong bữa ăn gia đình. UNICEF nhấn mạnh đây không phải lỗi của trẻ hay các bậc cha mẹ, mà là “thất bại của xã hội trong việc bảo vệ môi trường sống lành mạnh cho thế hệ trẻ”. Báo cáo của UNICEF cũng bác bỏ quan điểm cho rằng hoạt động thể chất có thể bù đắp tác hại của chế độ ăn uống kém lành mạnh.

Trước đây, tình trạng thừa cân tập trung nhiều ở các nước phát triển. Ở Mỹ, tỷ lệ béo phì trong nhóm 5-19 tuổi đã lên tới 21%; tại Chile là 27%. Nhưng khoảng cách giữa các quốc gia giàu - nghèo ngày càng thu hẹp. Tại nhiều đảo quốc Thái Bình Dương, nơi hàng hóa nhập khẩu thay thế sản phẩm truyền thống, tỷ lệ béo phì đã ở mức nghiêm trọng: 38% tại Niue và 37% tại Quần đảo Cook (cao nhất và nhì thế giới).

Trong khi đó, nhiều quốc gia vẫn phải chịu gánh nặng kép: vừa đối phó suy dinh dưỡng, vừa đối mặt làn sóng béo phì. Ở một số vùng xung đột hay khủng hoảng nhân đạo, các tập đoàn thực phẩm còn lợi dụng tình thế để phân phát đồ siêu chế biến nhằm quảng bá hình ảnh – một chiến lược mà UNICEF gọi là “chiêu thức săn mồi”.

Theo một khảo sát của UNICEF thực hiện đối với 64.000 thanh thiếu niên tại 170 quốc gia, có tới 75% số người được hỏi cho biết đã thấy quảng cáo nước ngọt, đồ ăn vặt hay thức ăn nhanh chỉ trong vòng 1 tuần gần nhất. Ngay cả ở những vùng chiến sự, 68% trẻ vẫn tiếp xúc với loại quảng cáo này.

Để đảo ngược xu hướng đáng lo ngại này, UNICEF hối thúc các chính phủ không chỉ dừng ở lời kêu gọi mà cần hành động khẩn cấp: từ việc siết chặt quảng cáo đồ ăn nhanh, áp thuế đối với nước ngọt có đường và thực phẩm chế biến sẵn, cho tới khuyến khích mạnh mẽ sản xuất và tiêu thụ rau củ quả tươi - những bước đi thiết yếu để trả lại cho trẻ em một môi trường thực phẩm an toàn, lành mạnh.