Vụ đốt rác gây cháy lớn ở Hà Nội: Cần chế tài mạnh để răn đe tâm lý 'làm bừa không sao'

Vừa qua, liên quan đến vụ cháy lớn xảy ra tại nóc nhà số 947 Đê La Thành, Công an phường Láng (Hà Nội) đã khởi tố Hoàng Cao Sơn (55 tuổi, chủ căn nhà) về tội Gây rối trật tự công cộng.

Ông Sơn là người đốt rác trên tầng thượng ngôi nhà, đám cháy sau đó bùng phát dữ dội, lây lan sang nhà xung quanh. May mắn ít phút sau, lực lượng PCCC đã kịp thời có mặt tại hiện trường, tổ chức chữa cháy và cứu nạn, khống chế thành công đám cháy.

Điều đáng nói, sau lần đầu tiên đốt rác trên tầng thượng gây ảnh hưởng đến khu vực xung quanh, ông Hoàng Cao Sơn đã được lực lượng chức năng đến nhắc nhở, dập tắt đám cháy. Tuy nhiên, người đàn ông đã không tuân thủ yêu cầu, tiếp tục gom lá khô, gỗ mủn, quần áo cũ, mang lên tầng thượng đốt dẫn đến đám cháy lớn, bùng phát mạnh, gây nguy hiểm cho khu vực.

Dưới góc độ tâm lý, Tiến sĩ Y tế công cộng, chuyên gia tâm lý Lã Linh Nga (Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và ứng dụng Khoa học Tâm lý - Giáo dục) cho rằng, hành động của ông Sơn xuất phát từ nhận thức vấn đề quá đơn giản và thái độ thờ ơ, không nghĩ đến hậu quả từ việc làm đốt rác này có thể ảnh hưởng đến tài sản, sức khoẻ, thậm chí tính mạng của bản thân và hàng xóm xung quanh.

Theo Tiến sĩ Lã Linh Nga, dù đã được cơ quan chức năng giải thích, nhắc nhở nhưng ông Sơn vẫn nhận thức rằng điều này chẳng có gì quan trọng và cũng không gây ra hậu quả gì nghiêm trọng.

Nguyên nhân đầu tiên vẫn là vấn đề nhận thức và có thể chia làm 2 tình huống, một là liên quan đến hạn chế về nhận thức, tư duy; hai là bất thường về tâm lý. Do vậy dẫn đến việc con người không thực sự quá để tâm đến hành động của họ có thể gây nên những hậu quả như thế nào.

"Rõ ràng ông Sơn có tâm lý rất chủ quan, xem nhẹ việc phòng cháy, chữa cháy và chủ yếu xuất phát từ nguyên nhân về vấn đề nhận thức. Người đàn ông này không quan tâm, không nghĩ đến hậu quả đám cháy. Đây là một nhận thức nguy hiểm vì một hành động thờ ơ, vô tâm nhỏ cũng có thể dẫn đến hậu quả khôn lường. Nếu lực lượng chức năng không kịp thời khống chế khi đám cháy bùng phát thì hậu quả có thể lớn hơn rất nhiều", vị chuyên gia cho hay.

Trong khi đó, Thượng tá, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu (Chuyên gia Tội phạm học) cho rằng, hành động của người đàn ông ở Đê La Thành - hai lần đốt rác trên sân thượng dù đã được lực lượng chức năng cảnh báo và lập biên bản cho thấy một kiểu hành vi điển hình mang màu sắc chống đối và thiếu kiểm soát cảm xúc.

Dưới góc độ tâm lý học, đây là biểu hiện của trạng thái phản kháng quyền lực, khi cá nhân cảm thấy bị "ép buộc" nên cố tình làm ngược lại để khẳng định cái tôi. Không ít người, khi bị can thiệp vào thói quen hay sinh hoạt cá nhân, sẽ nảy sinh tâm lý "tôi có quyền làm điều mình muốn", dẫn tới hành vi vi phạm tiếp diễn dù biết rõ hậu quả.

Ngoài yếu tố phản kháng, còn có thể thấy ở đây sự đánh giá sai rủi ro và thiếu ý thức cộng đồng. Người đàn ông này có thể tin rằng việc đốt rác chỉ là chuyện nhỏ, hoặc cho rằng mình đủ kiểm soát ngọn lửa nên không lường hết mức độ nguy hiểm. Đó là kiểu nhận thức chủ quan, thiếu hiểu biết về an toàn cháy nổ, dẫn đến hành vi coi thường cảnh báo của cơ quan chức năng. Cũng không loại trừ khả năng ông ta đang trong trạng thái tâm lý bức xúc, stress hoặc bất mãn, nên hành vi đốt rác trở thành cách "xả" sự ức chế - một phản ứng vô thức để giải tỏa cảm xúc tiêu cực.

Cần chế tài nghiêm minh, công khai để răn đe tâm lý "làm bừa không sao"

Để tránh những vụ việc tương tự, chuyên gia Đào Trung Hiếu cho rằng cần kết hợp đồng bộ nhiều giải pháp. Trước hết, phải tăng cường giáo dục ý thức cộng đồng về an toàn phòng cháy, từ việc xử lý rác đúng cách đến hiểu rõ hậu quả của hành vi đốt rác trong khu dân cư. Bên cạnh đó, chế tài xử lý cần nghiêm minh và công khai để răn đe, tránh tâm lý "làm bừa không sao". 

Cùng với đó, các cơ quan chức năng nên thường xuyên kiểm tra, giám sát, đồng thời hỗ trợ người dân có phương tiện, điều kiện xử lý rác an toàn. Về lâu dài, cần chú trọng công tác tư vấn tâm lý cộng đồng, can thiệp sớm với những người có hành vi bộc phát, chống đối hoặc thiếu hợp tác. Khi mỗi cá nhân hiểu rằng tự do hành động luôn phải đi kèm trách nhiệm xã hội, những hành vi liều lĩnh, coi thường pháp luật như vậy mới không còn đất tồn tại.

Trong khi đó, chuyên gia Lã Linh Nga nhấn mạng vai trò của việc tuyên truyền để giáo dục ý thức về việc phòng cháy chữa cháy là rất quan trọng. Theo bà Nga, truyền thông, báo đài cũng đã tuyên truyền rất nhiều nhưng với lứa tuổi trung niên như ông Sơn có thể việc tiếp cận thông tin còn hạn chế do vậy ít biết về các vụ cháy nghiêm trọng và để tâm đến công tác phòng cháy. 

Việc giáo dục để nâng cao ý thức của cộng đồng, đặc biệt là ở nhóm người tiếp cận hạn chế với thông tin cũng cần phải chú ý hơn. Ngay cả trong gia đình, các thành viên cũng cần hướng dẫn cho nhau các thông tin về phòng cháy chữa cháy. 

Trong trường hợp ông Sơn ở một mình thì cần sự hỗ trợ từ hàng xóm, đặc biệt là trường hợp những người sống một mình, người già neo đơn hoặc người có vấn đề bất thường về tâm lý thì càng cần được quan tâm. Hàng xóm cùng có thể thông tin cho chính quyền về những trường hợp có phần đặc biệt để được theo dõi sát sao, hỗ trợ tốt hơn trong việc phòng cháy chữa cháy nói riêng và các vấn đề an sinh nói chung.

Xem thêm video được quan tâm: