Theo báo cáo của Sở TN&MT Hà Nội, thành phố hiện có hơn 5,7 triệu xe máy, trong đó khoảng 2,5 triệu xe cũ, đăng ký trước năm 2000 cùng trên 730.000 ôtô các loại. Số lượng phương tiện trên chưa bao gồm phương tiện từ ngoại tỉnh thường xuyên tham gia giao thông trên địa bàn thành phố. Khí thải từ xe cộ gây ảnh hưởng lớn tới chất lượng môi trường không khí đô thị và là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe của người dân Thủ đô.
Để từng bước cải thiện chất lượng không khí, giảm phát thải từ các phương tiện giao thông đã cũ nát, Sở TN&MT Hà Nội trình UBND thành phố về việc chấp thuận triển khai chương trình lắp đặt thiết bị đo kiểm tại 8 đại lý sửa chữa, bảo dưỡng xe máy trên địa bàn để phục vụ cho việc đo khí thải ở 6 quận gồm Hoàn Kiếm, Cầu Giấy, Đống Đa, Hai Bà Trưng, Hà Đông, Thanh Xuân.
Dự kiến, lựa chọn 30 đại lý xe máy trên địa bàn thành phố để thí điểm chương trình đăng ký tham gia đổi xe máy cũ (sản xuất trước năm 2002) với các cơ chế hỗ trợ khác nhau. Hiệp hội Xe máy Việt Nam là đơn vị chủ động kinh phí đầu tư các thiết bị đo khí thải, lắp đặt 8 trạm đo kiểm khí thải và 30 trạm đổi xe, cùng các cán bộ kỹ thuật để thực hiện hoạt động này. Theo chương trình, người dân đưa xe đến kiểm tra khí thải sẽ được hỗ trợ bằng hiện vật có giá trị khoảng 300.000 đồng. Đồng thời, chương trình cũng lên kế hoạch thu hồi, hỗ trợ đổi xe máy cũ từ 2 đến 4 triệu đồng.
Các chuyên gia kinh tế và giao thông cho rằng để đổi hết khoảng 2,5 triệu xe máy, Hà Nội cần khoản kinh phí trên 10.000 tỉ đồng. Đây là số tiền rất lớn, vì vậy để thực hiện thành công và triệt để là điều không dễ. Theo chuyên gia giao thông Nguyễn Xuân Thủy, nếu Hà Nội cấm những phương tiện quá hạn lưu thông thì những người nghèo sẽ không có phương tiện mưu sinh. Phương án hỗ trợ từ 2-4 triệu đồng/xe vẫn còn ít vì hiện nay, giá một chiếc xe máy mới khoảng 20 triệu đồng trở lên. Với sự hỗ trợ như thế thì nhiều người chắc chắn sẽ không mua xe mới. Do đó, nếu tăng số tiền hỗ trợ lên có lẽ khả thi hơn. Vấn đề là có đủ nguồn kinh phí thực hiện chương trình hay không?.
Nhiều chuyên gia cũng cho rằng các cơ quan chức năng của Hà Nội cần khảo sát ý kiến của người dân và lên kế hoạch bài bản chứ không nên làm theo kiểu nửa vời. Thu hồi xe máy cũ nát không phải là chuyện của một địa phương nào mà là chung của cả nước. Để thực hiện tốt việc này, các bộ, ngành chức năng cần xây dựng lộ trình phù hợp, tiến tới thu hồi, loại bỏ phương tiện hết niên hạn sử dụng. Đồng thời cần đẩy mạnh phát triển vận tải công cộng - đặc biệt là hệ thống xe buýt để đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân, góp phần giảm ùn tắc giao thông, giảm ô nhiễm môi trường…
Tăng cường kiểm soát
Về thắc mắc xe máy có mức thải thế nào là đạt hoặc không đạt tiêu chuẩn, đại diện Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết: Để biết xe máy đang sử dụng có đạt tiêu chuẩn khí thải hay không phải thực hiện đo, đánh giá kết quả bằng thiết bị và phần mềm kiểm tra khí thải phương tiện giao thông cơ giới và so sánh với tiêu chuẩn quốc gia về giới hạn khí thải lớn nhất cho phép đối với mô tô, xe máy. Hiện tiêu chuẩn khí thải xe máy đang được quy định tại Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 6438:2018. Trường hợp xe máy có khí thải vượt mức giới hạn lớn nhất cho phép trong tiêu chuẩn trên là không đạt tiêu chuẩn về khí thải.
Cụ thể hơn, theo TCVN 6438:2018, có hai mức tiêu chuẩn (áp dụng chung với mô tô, xe máy). Với giới hạn về thành phần chất CO, giới hạn lớn nhất có trong khí thải xe máy là không quá 4,5% thể tích (đối với cả 2 mức); còn chất HC không quá 1.500 và 1.200 ppm thể tích (đối với động cơ 4 kỳ), không quá 10.000 và 7.800 ppm thể tích (đối với động cơ 2 kỳ).