Phát ban nhiệt ở trẻ sơ sinh và trẻ em: Nguyên nhân do đâu?

BSCKI. Vũ Thanh Tuấn (Chuyên khoa Hô hấp – Bệnh viện Medlatec) cho biết, phát ban nhiệt là một bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ khi thời tiết quá nóng bức. Bệnh tưởng chừng rất dễ điều trị và chăm sóc tại nhà, tuy nhiên nếu chăm sóc cho trẻ không đúng cách có thể gây nguy hiểm cho da của trẻ.

Khi trẻ bị phát ban nhiệt, nguyên nhân do đâu và cha mẹ cần làm những việc gì để tình trạng của trẻ nhanh chóng được cải thiện?

1. Phát ban nhiệt là gì?

Phát ban nhiệt là tình trạng tổn thương da khi tuyến mồ hôi bị tắc nghẽn, làm bít lỗ chân lông quá nhiều khiến mồ hôi không thoát ra được.

Phát ban nhiệt còn được gọi là rôm sảy hoặc ban đỏ thường xuất hiện trên da khi cơ thể bé quá nóng. Trong trường hợp mắc bệnh này, da bé thường sẽ xuất hiện các mụn nhỏ màu đỏ hoặc đôi khi là mụn nước nhỏ li ti. Trẻ có thể bị phát ban nhiệt ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất là giai đoạn sơ sinh do có lỗ chân lông nhỏ.

Phát ban nhiệt xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể, thường gặp ở những vùng mồ hôi tiết ra nhiều như trán, cổ vai, lưng, ngực, vùng tã lót, các nếp gấp của cơ thể gây ngứa nhiều từng cơn.

2. Phát ban nhiệt có các dạng

Phát ban nhiệt có 3 dạng:

Ban hạt kê còn gọi là ban bạch, thường gặp ở trẻ sơ sinh, gồm những bóng nước trắng li ti xuất hiện từng đám trên bề mặt da, không viêm cũng không tấy đỏ xung quanh. Ban bạch ít gây ngứa và thường biến mất trong vài giờ đến vài ngày.

Ban kê đỏ hay còn gọi là rôm sảy là dạng thường gặp nhất ở trẻ em. Đây là loại phát ban nhiệt với đặc điểm da đỏ lên, xuất hiện rất nhiều bóng nước rời rạc hoặc thành từng chùm dạng đốm lấm tấm đỏ trên da, gây cảm giác như bị kim châm chích hoặc rát ngứa dữ dội từng cơn. Phát ban nhiệt rôm sảy xuất hiện phổ biến vào thời tiết nóng bức, khi các ống tuyến mồ hôi bị tắc ở mức độ sâu hơn lớp thượng bì. Khi bị rôm sảy, trẻ bệnh thường gãi nhiều, khó chịu và hay quấy khóc.

Ban kê sâu hay ban kê mủ là dạng phát ban nhiệt ít gặp. Ban kê sâu xảy ra sau khi trẻ bị nhiều đợt rôm sảy tái đi tái lại. Nguyên nhân gây ban kê mủ do sự tắc nghẽn phần sâu hơn của tuyến mồ hôi, da bị viêm sâu hơn, có tình trạng sưng viêm và nhiễm trùng thứ phát. Phát ban nhiệt dạng này có đặc điểm là những mụn cứng, màu sậm hơn. Ban kê sâu thường ít ngứa hơn rôm sảy nhưng nguy hiểm vì dễ dẫn đến kiệt sức do nhiệt.

3. Nguyên nhân gây phát ban nhiệt?

Bất kỳ trong trường hợp nào, nếu trẻ bị đổ mồ hôi vì quá nóng đều có thể gây phát ban nhiệt, như:

- Thời tiết nóng ẩm.

- Trẻ mặc quá nhiều lớp quần áo, kể cả trong mùa đông.

- Trẻ bị sốt.

- Hoạt động quá nhiều.

4. Phát ban nhiệt có gây đau cho trẻ không?

Phát ban nhiệt thường không gây đau đớn, nhưng khi tình trạng này diễn ra có thể khiến trẻ bị ngứa. Vết ban có thể mềm khi chạm vào. Cha mẹ nên cắt ngắn móng tay cho trẻ để trẻ không tự gãi nếu phát ban bắt đầu gây ngứa. Hoặc có thể cho trẻ sử dụng áo dài tay với phần tà nhỏ gấp qua tay để bé không tự gãi khi ngủ.

5. Phát ban nhiệt có nguy hiểm không?

Bệnh phát ban nhiệt có thể diễn biến trong vài ngày và hết nhanh khi nhiệt độ môi trường cải thiện, lúc trẻ ngừng đổ mồ hôi. Tuy nhiên nếu không điều trị đúng cách tổn thương ở da sẽ lâu lành, lan rộng gây kiệt sức hoặc bị nhiễm trùng trở thành mụn mủ, gây biến chứng nặng toàn thân cho trẻ.

6. Phương pháp điều trị phát ban nhiệt

- Theo dõi nhiệt độ và hạ sốt cho trẻ khi cần thiết: Nên nới lỏng quần áo hoặc cởi bớt quần áo cho trẻ, chườm ấm cho trẻ không quá 10 phút/giờ. Cho trẻ uống thuốc hạ nhiệt hoặc đặt thuốc hạ nhiệt dạng đặt hậu môn cho trẻ. Trong trường hợp trẻ vẫn sốt mới cho trẻ uống paracetamol liều 10mg - 15 /1kg/lần cách nhau ít nhất 6 tiếng.

- Lau sạch mồ hôi trên cơ thể để giảm nhiệt độ trên da của trẻ.

- Bù đủ nước, điện giải cho trẻ: Nên cho trẻ uống nhiều nước như nước hoa quả, súp hoặc oresol. Cách ly trẻ để tránh nhiễm khuẩn cũng như lây nhiễm với các trẻ khác.

- Sau khi đã bù đầy đủ nước điện giải và hạ sốt cho trẻ, cần tiếp tục theo dõi nếu trẻ tiến triển xấu thì nên đưa đến cơ sở y tế gần nhất để khám và điều trị kịp thời.

- Không nên sử dụng bất kỳ loại kem nào để thoa lên vùng bị rôm sảy trừ khi có chỉ định của bác sĩ.

- Nên chú ý cắt tỉa móng tay cho trẻ để trẻ không làm xước da khi gãi, đề phòng nhiễm khuẩn nốt phát ban nhiệt.

- Nếu trẻ còn đang bú mẹ cần hạn chế những thực phẩm, gia vị cay nóng.

- Cho trẻ uống nhiều nước, bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng từ rau quả, vitamin và chất khoáng. Tránh cho trẻ ăn thức ăn cay, mặn, thức uống nóng.

7. Khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện

Khi trẻ bị phát ban kèm những biểu hiện dưới đây thì cha mẹ nên đưa trẻ đến các cơ sở y tế để thăm khám:

- Phát ban nhiệt lan rộng, trẻ gãi ngứa nhiều hơn, da sưng đỏ, đau…. kèm quấy khóc, sốt, mệt nhiều hơn.

- Vùng da phát ban nhiệt trầy loét, chảy nước…

- Trẻ đang bị sốt.

- Phát ban không biến mất sau ba hoặc bốn ngày.

8. Biện pháp phòng ngừa phát ban nhiệt ở trẻ

- Kiểm tra trẻ thường xuyên, đặc biệt là khi thời tiết nóng bức, để biết thân nhiệt của trẻ có quá cao hay không. Nếu trẻ ra quá nhiều mồ hôi và nóng, chứng tỏ trẻ mặc quá nhiều quần áo hoặc nhiệt độ quá cao.

- Nên cho trẻ ở trong không gian có điều hòa nhiệt độ, hoặc tìm những nơi mát mẻ, râm mát hoặc có gió để chơi ngoài trời.

- Với trẻ sơ sinh, cần đảm bảo trẻ được uống đủ nước bằng cách thường xuyên bú mẹ hoặc bú sữa công thức. Cho trẻ mới biết đi hoặc trẻ nhỏ uống nhiều nước để giúp trẻ nhận đủ lượng nước mà cơ thể cần.

- Cho trẻ mặc quần áo bằng các loại vải tự nhiên, thấm hút mồ hôi, rộng rãi, thoải mái khi trời ấm và không mặc quần áo quá chật vào mùa đông.

- Cha mẹ cần chú ý đến những vùng da có xu hướng dễ ẩm ướt, chẳng hạn như cổ, vùng quấn tã và những nơi khác mà có thể đọng lại mồ hôi, nước tiểu hoặc nước dãi, bởi điều này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng phát ban. Cần giữ những khu vực này sạch sẽ và khô ráo nhất có thể.

- Không sử dụng phấn rôm cho trẻ - không chỉ có thể gây khó thở và kích ứng phổi của trẻ mà còn có thể bít lỗ chân lông và làm da nóng hơn.

- Cho trẻ ngủ nơi mát mẻ, thông thoáng không khí.